≪< Ғарышкері мен елдің >> тақырыбыда пайымдау элеметтері бар мәтін құрастырып жазыңыз. Мәтін…

56. Мәтінді оқы.
Ол —
кішкентай бала. Мұнда алыстан, қаладан келді.
Жергілікті бала Кәрім дөрекі, тентек. Балалар одан
қорқады. Кінәсін айтпайды.
Кішкентай бала қорықпай, оны батыл әшкереледі.
Мен қорықпадым. Ұжым бір тентекке соққы бере ала-
ды ғой. Мені оған ұрғызып қоя ма. деді ол.
Тентек жеңілді. Кішкентай бала дұрыс істеді. Досқа
адалдықпен көмектеспей, оның кемшілігін бетіне айтпай,
адам дұрыс тәрбиеленбейді. «Ауруын жасырған өледі» дейді
халық.
Мұқан Иманжанов
• Мәтіндегі сөйлемдердің қайсысы жай сөйлем, қайсысы құрмалас
сөйлем екенін айт. Құрмалас сөйлемнің жай сөйлемнен өзгешелігін
түсіндір.
• Құрмалас сөйлемдерді теріп жаз.
осо​

Мәтініңді жалғастыр. Бос орынға қажетті сөздерді ретімен қой. Егер біз шұғыл шаралар қолданбасақ, олардан мәңгіге . Егер біз сирек кездесетін түрлердің білсек, олардың үлкен айналатыны анық.

Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті сөздер мен сөз тіркестерін қойып жазып
қандай сөз табынан екенін табыңдар.
1. Күшік әбден тынығып, қайта қутындай бастаған кезде . бір
кішкене бала келді (М.М.). 2. Түрі кенет өзгеріп кететіндей, айнаға
сәт сайын сүзіле, өзгеше бір қарайды (Б.Нур.). 3.
бұл арадан
еткомбинаты салынған (Д.И.). 4. Көкірегін бұлқан-талқан еткен ашуын
баса алмай, ол тағы . жүре бастады (І.Е.). 5. Ақбілек орталарында
төмен қарап келе жатып, әңгімелеріне құлақ салды (Ж.А.). 6. Тасболат
басын . салып, бірсыпыра жерге шейін ойланумен отырды (Б.М.).
Тиісті сөздер: өзгеріс іздеп, малы көп болған соң, төмен, жорғақ
татып, алыстан, ерсілі-қарсылы.
ә Сөйлемдерді сөйлем мүшесіне қарай талдаңдар, пысықтауышқа тән белгілерді
атаңдар.
​

Оқулықтағы 48 беттегі мәтінді түсініп оқы 1 ұпай
Осы оқыған мәтін мазмұны бойынша қысқаша мәтін жаз. Мәтін құрылымын қатаң сақталуын қадағала. Тірек сөздерді тиімді қолдан. зеф мүсіні
​

20. Оқы.
Бұл дүниеде туған жердің жусанынан артық ештеңе
жоқ. Бейбарыс сұлтан қартайған шағында дала кезіп, се
руендеп жүріп, көзі бір түп жусанға түседі. Жұлып алып,
иіскейді.
Кенет көз алдына еміс-еміс елес болып қалған туған
жері елестейді. Бір ыстық сағыныш жүрегіне толады.
Көзінен жас парлайды. Жусанды екі алақанымен қысып,
бетіне басып тұрып қалады. Сөйтіп, әлгі бір уыс жусанды
бойтұмарының ішіне салып алады. Елін сағынған сайын
иіскеп, мауқын басады.
А. Қыстаубайқызы
• Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықта.
• Мәтін сөйлемдеріндегі етістіктерді тап. Олардың мәтіндегі рөлі
қандай?​

ПОМОГИТЕ ПОЖАЛУЙСТА

1. Баланы қалай сипаттайды?

2. Кейіпкер қандай тілек тілейді?

3. Берілген мақал-мәтелдердің қайсысы мәтін тақырыбы бола алады?

А) Ел іші — алтын бесік.

В) Туған жер — алтын бесік.

С) Айлалы батыр алдырмас.

Д) Ер жігіт елі үшін туады, елі үшін өледі.

4. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.

а. ер______________________________________

в. демалу__________________________________

с. дұшпан _________________________________

5. Мәтіндегі оқиғаларды ретімен орналастырыңыз.

Оқиғалар Реті

Қаруы жоқ батыр дұшпандармен айқасады.

Пілді жауға қалдырмас үшін көтеріп алады.

Бала батыр болып өседі.

Көлге шомылып, қарағайдың ортасында демалып жатады.

Жазылым

Болымды және болымсыз етістіктерді қолдана отырып, еліміздің көрікті жерлері туралы

досыңызға хат жазыңыз (70-90 сөз).

58. Меңзер бағытымен оқып, шыққан сөйлемді тақырып етіп алып,
мәтін құрап көр.
​

Әңгімеде кейіпкерлер арасындағы диалогтің болуын ескеріңіз, онда одағай сөздерді қолданыңыз. Шамамен 100-150 сөз болуы тиіс. Қазақстан – көпұлтты мемлекет. Әр ұлт өкілдерінің арасындағы достық туралы ойдан немесе шынайы өмірден алынған оқиғаға негізделген әңгіме құрастырыңыз.

​

9. Оқы. Мәтінді окуда сөйлеудің қай түрін қолданасың? Алматы қаласынан 70 шақырым жерде «Таңбалы тас» деген жер бар. «Таңбалы тас>> бiрнеше жылғалардан*, өзектерден* тұрады. «Таңбалы тастын» жан-жағында сайлар, ішінде күнге әбден күйген жалпак гранит тас* бар. Гранит тасқа таутеке, бұғы, киік, жылқы, бұқа және басқалардың кес- кіндері* қашалып салынған. Кол- дарына ұзын найза ұстап, белдерiне кылыш асынған, кейбіреулері желбірете ту ұстаған 22 сарбаздын* суреті өте әдемі бейнеленген. Таңбалы тас «Аңызға айналған жерлер» кітапшасынан • Карамен жазылған сөздер мәтіндегі сөйлемдерді байланыс- тырып тұрғанына назар аудар. Сол сөздерді басқа сөздермен алмастырып айтып көр. • Алғашқы адамдар суреттердің көмегімен сөйлеудің қай түрiн жүзеге асырды? Ойынмен бөліс. Ойынды «Жазбаша сөйлеу бірден пайда болған жоқ» сөйлемімен баста.​

21. Әлеуметтік желі арқылы келген хабарламаны окы. Тарихи ескерткіштері өте көп. Түркістан қаласын ара- лап, киелі орындармен танысуға шақырамыз. • Сөлемдер түсiнiктi құрылған ба? Оларды калай жетiлдiруге бо- лады? Қандай сөздермен толықтыра аласыңдар?

​