9. Оқы. Мәтінді окуда сөйлеудің қай түрін қолданасың? Алматы қаласынан 70 шақырым жерде «Таңбалы тас»…

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
2-нұсқа
Аты-жөні: _______________________________________________

Оқылым
Мәтінді мұқият оқып, тапсырмаларды орындаңыз.

Ертеде хайуандар жылдың басы болуға таласыпты. Сонда жылқы:
— Адам менің күшімді пайдаланады, ақ сүтімді ішеді,мықты қылыма дейін арқан, жіп еседі. Жыл басы мен боламын, — дейді.
         Түйе:
Мен сен көтере алмайтын ауыр жүкті көтеріп, алыс жерлерге барамын. Аш болдым деп арпа, сұлы сұрамаймын. Су табылмаса, шөлде де жүре беремін. Жыл басы болу маған лайық.
  Сиыр айтады:
— Адам егін ексе, менімен егеді, сүтімді ішеді, құрт-май жасайды, жыл басы болу маған лайық.
         Қой айтады:
         -Адам қалың жүнімді алып, киіз басады,жылы киім тігеді, арқан еседі. Сүтімнен құрт-май алады.
         Ит айтады:
         — Мен болмасам, сендерді не ұрлап, не қасқыр жеп тауысар еді.
         Тауық айтады:
         — Мен болмасам, кісі ерте жұмысына бармай, ұйықтап қалар еді.
         Тышқан не айтарын білмей тұрады да, қулық ойлап, жиылғандарға айтады:
         — Бұл таластан ешнәрсе өнбес, жылды кім бұрын көрсе, сол жыл басы болсын.
         Өзгелері тышқанның сөзін қостайды. Біраздан соң тышқан жорғалап, түйенің өркешіне шығып отырады.
         Сонан соң жылды бәрінен бұрын тышқан көріп, хабар беріп, жыл басы болыпты. Түйе бойына сеніп құр қалыпты.

Мәтін мазмұнына сай ат қойыңыз. __________________________________________
[1]
Мәтіннен сын есімдерді тауып жазыңыз.
[3]
____________________________________________________________________

Берілген сұрақтарға мәтін мазмұны бойынша жауап жазыңыз.

1. Хайуандар неге таласады?
_______________________________________________________________________[1]
2. Жылдың басы не болыпты?
_______________________________________________________________________[1]

4. Мәтін бойынша оқиғалардың ретін ажыратыңыз.
I Хайуандар жылдың басы болуға таласыпты
II. Жыл басы тышқан болады.
IІІ.Тышқан қулық ойлайды.
I, ,ІІІ, IІ
ІІІ, II, І
I,ІІІ, ІІ
[1]

Жазылым

Берілген суреттерді қолдана отырып, басқа қалада тұратын досыңызға хайуанаттар бағына жасаған саяхатыңыз туралы хат жазыңыз. Хаттың құрылымын сақтаңыз (50-55 сөз).

_____________________________________________________________________________
[8]
​

ПОМОГИТЕ ПОЖАЛУЙСТА

1. Баланы қалай сипаттайды?

2. Кейіпкер қандай тілек тілейді?

3. Берілген мақал-мәтелдердің қайсысы мәтін тақырыбы бола алады?

А) Ел іші — алтын бесік.

В) Туған жер — алтын бесік.

С) Айлалы батыр алдырмас.

Д) Ер жігіт елі үшін туады, елі үшін өледі.

4. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.

а. ер______________________________________

в. демалу__________________________________

с. дұшпан _________________________________

5. Мәтіндегі оқиғаларды ретімен орналастырыңыз.

Оқиғалар Реті

Қаруы жоқ батыр дұшпандармен айқасады.

Пілді жауға қалдырмас үшін көтеріп алады.

Бала батыр болып өседі.

Көлге шомылып, қарағайдың ортасында демалып жатады.

Жазылым

Болымды және болымсыз етістіктерді қолдана отырып, еліміздің көрікті жерлері туралы

досыңызға хат жазыңыз (70-90 сөз).

Матынды окып негызгы тыректы создерлы аныктаныз «Табиғат- адам тәрбиешісі. Оның құрамдас бөлігі болып саналатын өсімдіктер мен жануарлар әлемі, биік таулар мен сарқыраған өзендер, кең дала барлығы да адам баласына ой салып, денесіне қуат,бойына күш, көңіліне шабыт береді. Адам да, қоғам да-табиғаттың төл баласы., жалғасы. Тіпті, адам ауасыз, сусыз өмір сүре алмайды дейтін болсақ, сол ауа мен судың өзі жан-жануарлар, адамзатқа табиғаттың тарту еткен ғажайып сыйы. Табиғат пен адамның мінезі де ұқсас. Табиғат не төксе, бар әлем құрпылып жүре береді. Халық өзін қоршаған табиғаттың мінез, әдет-қалыптарын өзіне алады және мәңгіге қалдырады. Табиғаттағы барлық нәрсе өзара тығыз байланысты. Адам да табиғаттың бір бөлшегі. Табиғаттың бірінде болып жатқан өзгеріс міндетті түрде екінші жерге әсерін тигізеді. Соныдықтан да табиғаттың бір бөлшегін жою өзіне зиян келтіреді, сол арқылы адам баласының күн көрісіне залалын тигізеді. Табиғат сырын терең білмей оған қалай болса солай шабуыл жасау үлкен апатқа әкеп соқтырады. Табиғат – халық қазынасы.

Адам мен табиғат егіз. Табиғат пен адам егіз әлем ретінде бірін-бірі күтуге, аялауға міндетті. Олар бір-біріне сый-құрмет жасауға тиіс болса, сол сыйластықтың және бір түрі – адамның табиғатқа деген пейілі. Адам — табиғат перзенті. Ол суға, жерге, айға, оларды жаратқан тәңірге табынады., жалбарынады. Адамзат баласы өзінің ғана емес, бүкіл ғаламның аман-саулығы үшін жаратылыс алдында өзін борыштар сезінері хақ. Тіршілікте төрт құдірет – Күн-ана, Жер-ана, ауа мен су болса, олардың біреуінсіз тіршілік тоқтайды. «Жері байдың – елі бай», «Туған жер – алтын бесік», «Жеміс – жерде, жеңіс — ерде», «Ауа – өмір тынысың», «Судың да сұрауы бар» деген мақалдар осы төрт құдіретті қадірлеуден тараған.»​

Тау іші. Ұшқан құс, жүгірген аңнан өзге тіршілік белгісі
білінбейді. Жаз жәрмеңкесі тарқап, таулы өлкеге қоңыр күз?
қонақтаған. Аспан да, жер де сұп-сұр. Жапырақтар сарғайып,
өсімдік атаулы күзгі ызғырық желге елбеңдей бас ұрып, тәубеге
келген сопыдай күбірлейді. Тек қия жартастарды жарып шық-
қан қайсар қарағайлар ғана өңін бермей, тәкаппар басын тік
ұстап, көкке шаншыла қарап тұр. Сай-саладан құлай ағып
жатқан көк қасқа бұлақтар жаздағыдай шу салып, асып-тас-
пай, салқын сабырмен жуасып қана сырғиды. Бұл – Тарбағатай
сілемдерінің бір-бірімен ұшарласа келіп, күрт көтерілген тұсы.
Нардың жалғыз өркешіндей болып, көзге алыстан шалынады.
(Қабдеш Жұмаділов)

осы мәтін кай стильде жазылған?​

СРОЧНО!

Мәтінді мұқият оқып, төмендегі тапсырмаларды орындаңыз.

Қозы Көрпеш пен Баян сұлу аңызының ел аузында бірнеше нұсқасы жүр. Соның бірі әйгілі аңызды былайша өрбітеді:

Ноғайлы жұртында Қарабай мен Сарыбай есімді екі бай болыпты. Кішкентайынан бірге өсіп, дос болған Сарыбай мен Қарабай әлі дүниеге келмеген балаларын атастырып қояды. Ұлы дүниеге келмей жатып Сарыбай аңшылықта қайтыс болады. Қарабай сөзінде тұрмай: «Қызымды жетім ұлға бермеймін», — деп, Өлеңтінің аяғын өрлей Аягөзге көшеді.Аягөзге барған соң ноғайлының биі Сұлтанғазы Қарабайдың ауылын ерулікке шақырады. Сонда Шашақ байдың баласы Қодар Баянға ғашық болады. Алайда, атастырылған Қозы мен Баян ер жете бір-біріне ғашық болады. Қодар өте қанішер, әрі зұлым адам екен. Екеуара шайқаста бірінші болып Қозының басы кетеді. Сүйіктісінен айрылған Баян кек алуды ұйымдастырады. Ол Қодарды алдап, егер ол құдық қазып берсе, оған тұрмысқа шығамын дейді. Қодар Баянның шашынан ұстап алып, құдықты терең етіп қаза бастайды. Құдық тереңдей бергенде, Баян шашын кесіп жіберіп, Қодарды құдыққа батырып, өлтіреді. Ал өзі өз-өзін қылыштап, бақилыққа аттанады.

Мәңгілік махаббаттың символы болған қос ғашықты Аягөз жерінде арулап көмген халық, мәңгілік махаббаттың белгісі ретінде осы мазарды салған екен.

1)Шығарманың жанрын анықтаңыз

А)әңгіме

В) ертегі

С) аңыз

Д)повесть

2)Мәтіннің негізгі тақырыбын табыңыз

А) Қодардың батырлығы

В) Қос ғашықтың махаббаты

С) Уәдеге берік болуға үйрету

Д) Қозының өмір жолы

3)Баян дұшпаннан кегін алған жерді тауып жазыңыз.

______________________________________________________________________________________________________________________________________

4)Төмендегі сұраққа бір сөйлеммен жауап беріңіз.

Қарабай мен Сарыбай қандай келісімге келеді?

_____________________________________________________________________________________________________________________________________

5)Қодар қандай адам?

______________________________________________________________________________________________________________________________________

Мұж
рат лагерьден үйіне оралғанда, Ұлжан сыртқа қараса, баласы бір жаққа жүгіріп келе жатыр екен. «Бұл не?» – деп Ұлжанды таңдады. Бір кезде Мұрат тоқтап, қолын жоғары созды, сосын қайтадан түсірді, т.б. Бір кезде екі жағын танып, отыра қалып, орнынан тұрды.Ұлдың бұл әрекеті анасын әрі таң қалдырды, әрі қызықтырды. Сыртқа шығып: «Мұратжан-ау, бұл не, лагерьге қайтып келдің бе?» – деді. — деді Ұлжан. «Мен жаттығып жатырмын», — деді ол. «Ол нені білдіреді?» «Лагерьде бізді күнде таңертең жаттықтырды. Анам мұны үйде жасауға болады, бұл өте пайдалы дейді. Үнемі дене шынықтырумен айналысып, дене шынықтырумен айналысатын адамның денсаулығы жақсы болады. Ол ауырмайды. Ұлжан дөңгелек үстелде шай қайнатып отырғанда Мұрат орамал, сабын, тіс ұнтағын алып далаға шықты. Үйдің ар жағында өзен бар еді. Бақшадан келе жатып, кеудесін түгел жуған баласымен бірге Батырбай кіріп келді. Мұратжан-ау, бұл не? деді ол. Жаттығу үстіндемін», – дейді Мұрат. 2-тапсырма Мәтіннен сын есімдерді тауып жаз. ​

1. Мәтінді оқып, тапсырмаларды орынданыз. ЕЛБАСЫ ТУРАЛЫ ЕСТЕЛІКТЕР Николай Литошка, Елбасының 1958 жылдан бергі досы: «Өз тагдырыма ризамын. Әуелі Нұрсұлтан досыма тәнтімін. Менiн бакытты болуыма осы бір казак азаматы көмектесті. Егерде ол болмағанда. Әрине, кѳптiн бiрi боп жүре берер ме едiм? Оның бiздiн отбасымыздын бiр мүшесі боп кеткендігін өз ауызынан естідiңiздер ғой. Анам марқұм оны өз ұлындай жақсы көретін. Оған шексіз көнілмен сенетiн. Маган: «Осы досынды ренжітпе. Ол саган пана болады», деп жиi ескертетін. Сенесіз бе, Нұрсұлтан Әбішұлы училищеде окып жүргенiнде украиндықтарға қазақтың әнін тындатты. Өнерін көрсетті. Жастар арасындағы концерт өз алдында, ол Днепродзержинск теледидары арқылы қазақ жастарының ішінен енерпаздарын тандап, жергілікті халыкка ләззат сыйлаттырды. Мен сол кезде домбыра дегенді бірінші рет кердім. Нұрсұлтанның әншілігіне куә болдым. Мен ғана емес, менiң жерлестерім онын өз ұлты үшін, өз халқы үшін жаратылғандығын сезіндік. — Литошка мырза казiр Астанада тұрады. Достык деп, міне, осыны айтыңыз. Сонау 1960- жылдары Днепр жерінде Қазақстанның болашағын ешкiмнен кем кылмаймын деп патриоттық сезіммен барганда достық пейілімен кол созган, туысқаннан да артык бауыр боп кеткен украин жігітінің өмір бойы казак досымен жұп жазбай келе жатқандығын жастарымызға ұлағатты тағылым болса керек.(172 сөз) 1. Мәтінде көтерілген мәселені анықтаңыз. 2. Мәселеге қатысты бiр ашық сұрақ құрастырыңыз. 3. Мәселе окырманға қандай ой салады? 2 болжамынызды жазыныз. Очень срочно пожалуйста ​

Сол сұлу , сұлу екен атқан таңдай, Бір соған бар сұлулық жиылғандай. Торғын ет, шапақтай бет, тісі – меруерт, Сөздері – су сылдырлап құйылғандай, өлең жолдарынан қандай көркемдегіш тәсілдердің қолданысын көріп тұрсыз,жазыңыз. «Торғын ет, шапақтай бет, тісі – меруерт, Сөздері – су сылдырлап құйылғандай» деген жолдардың мәнін ашып беріңіз______

СРОЧНО ПОМОГИТЕ ОТДАЮ 35 БАЛЛОВ УМОЛЯЮ ПРОСТО

Мен не үйрендім?
1.Ас-адамға қуат бермейді. дұрыс/жалған
2.С дәрумені цитрус өсімдіктерінде көп мһлшерде болады. дұрыс/жалған
3.Кальций өте пайдалы минерал, ол сүйектің қалыптасуына керек. дұрыс/жалған
4.Тамақ бар жерде дерт тұрмас. дұрыс/жалған.
5.Тазалық ұстану- денсаулықты сақтаудың бір жолы. дұрыс/жалған
6.Тез бұзылатын тағамдар фастфуд өнімдері, алайда оны көп адамдар пайдаланады. Ол уақыт үнемдеу мен еріншектіктің әсері. дұрыс/жалған
7.Газдалған сусын пайдалы. дұрыс/жалған
8 . барды.
. тыңдады.
.тексерді
. қарады.
. ішемін.
көп нүктенің орнына
қажет сөзді қойып жаз.
9.Отбасы дәрігері бүкіл отбасы мүшелерін емдемейді. дұрыс/жалған
10.Кеше таңертең Мұзбелге ккткен жолаушылар
Қалың тұманға кедесіпті. Ұзақ жүріп отырып сүмбіледе ауыл шетіне жетті

—үстеулерді тауып жазыңдар.​

өлеңге ат қой
Табигат, тан каламын тамашала Өзіңсің жасын қорған барша адамға Салида лазат алып демаламын, Камкор боп журем саган эркашанда Таза ауа, жасыл шашын кескерінен, Айдын көл — күміс табак төңкерінен Кең дала жасыл жайлау – мақтанышым. Кокжиектен күлімдеп күн көрінген Суту Сыр сылаңдайды сылдыр ағып, Жарқыра ак күмістей сулары ағып Тұнған бир айналасы жеміс-жидек, Кергендер сүйсінеді таңдай қағып Бой тузеп жайкалады кара алатын Алқызыл алма таккан алма жашын Жүзмин шәрбат дә бал шырындап, | Аралаймын тоймай бір бак арасын Адамзат, аялайык табиғатты Болмайык табигатка аса катты Адамның адамдығы оте білсек, Табигат тазальны. мне, накты! Срочнооооооооооо. 10-минут пжжжжжж​