Шығамын тірі болсам адам болып» а) Өлеңнің тақырыбы мен идеясын анықтаңдар. ә) Ақынның ойы мен арманын…

С.Торайғыров «Шығамын тірі болсам адам болып». 1-сабақ

Лирикалық кейіпкердің ойы Абайдың қай пікірімен ұштасады?

Шығамын тірі болсам адам болып,

Жүрмеймін бұл жиһанда жаман болып.

Ал күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар: надандық, еріншектік, залымдық.

Үш-ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек.

Тегінде адам баласы адам баласынан ақыл, ғылым әрі мінез деген нәрселермен озады.
​

2.А.Байтұрсынұлының «Адамдық диқаншысы» өлеңінің идеясы қандай?
А).Елін алдыға тартып, жол көрсететін көсем тәрбиелеу
В).Малшы болуға тәрбиелеу
С).Диқаншы болуға тәрбиелеу​

Сөз тіркесінен, сөйлем құрап үйрен
(из словосочетание составе предложение)
Еңбекқор адам
Ақылды бала
Мейірімді жан
Әнел- үлгілі оқушы.
Саша тентек болма?
Адамдармен сыпайы бол.​

«туындының өміршеңділігі» тіркесінің мағынасына сай нұсқаны белгіле. шығарманың өмірі ұзақ болады. ол адам өмір бойы шығарма жазып өтеді. кітап мұқабасы жыртылмайтын материалдан жасалған. көркем шығарманың тақырыбы зерттеудің ұзақ болуын қажет етеді.​

1. Өлеңнің негізі идеясы — не?

2.Ақын не себепті өмірді сағатпен байланыстырған?

3. Абай неге сағатты ұрыға теңейді?

4. Сағат адамның өмірін қалай ұрлайды?

5. Ақынның 《Сағаттың сыбрыды — өткен өмірдің белгісі》деген ойын қалай түсінесің?

По стихотворению:

Сағаттың шықылдағы емес ермек,

Ћәмиша өмір өтпек — ол білдірмек.

Бір минут бір кісінің өміріне ұқсас,

Өтті, өлді, тағдыр жоқ қайта келмек.

Сағаттың өзі — ұры шықылдаған,

Өмірді білдірмеген, күнде ұрлаған.

Тиянақ жоқ, тұрлау жоқ, келді, кетті,

Қайта айналмас, бұрылмас бұлдыр заман.

Өткен өмір белгісі — осы сыбдыр,

Көңілді күнде сындыр, әлде тындыр.

Ақыл анық байқаған қылығыңды,

Қу шыққансып қарасып босқа бұлдыр.

Күн жайылып ай болды, он екі ай — жыл,

Жыл жайылып, қартайтып қылғаны — бұл.

Сүйенген, сенген дәурен жалған болса,

Жалғаны жоқ бір тәңірім, кеңшілік қыл.

ор болған еңбек
ейнет
Өлеңді мәнерлеп оқиық.
Адамдық диқаншысы қырға шықтым,
Көлі жоқ, көгалы жоқ құрға шықтым.
Тұқымын адамдықтың шаштым, ектім,
Көңілін көгертуге құл халықтың.
Қор болған босқа кетіп еңбек, бейнет,
Құлдарға құлдықтан жоқ артық зейнет.
Оттай бер, жануарым екі аяқты,
Адамдық хайуанға қанша қажет!
Жаратқан малды Құдай не керекке —
Мінуге, сою, соғу, жүндемекке.
Жорта бер қамыт киіп, қамшыңды жеп,
Бұйрық жоқ ұрасың деп үндемекке.
Таяққа еті үйренген қойшы жайлап,
Көк есек қозғала ма түрткенге айдап?
Есептен алданғандай болғандар көп,
Жасықты асыл ма деп білмей қайрап.
Міне​

33. Көп нүктенің орнына тиісті бірыңғай мүшелерді қойып, мәтінді
көшіріп жаз.
., . болуға
Абай — өте ., . адам. Ол жастарды
шақырды.
​

Тапсырма 3
«Шығамын тірі болсам, алам болып» өлеңі
Кесте толтыру
Өлеңнің авторы:
Тақырыбы:
Идеясы:
Шумаксаны:
Тармаксаны:​

Матынды окып негызгы тыректы создерлы аныктаныз «Табиғат- адам тәрбиешісі. Оның құрамдас бөлігі болып саналатын өсімдіктер мен жануарлар әлемі, биік таулар мен сарқыраған өзендер, кең дала барлығы да адам баласына ой салып, денесіне қуат,бойына күш, көңіліне шабыт береді. Адам да, қоғам да-табиғаттың төл баласы., жалғасы. Тіпті, адам ауасыз, сусыз өмір сүре алмайды дейтін болсақ, сол ауа мен судың өзі жан-жануарлар, адамзатқа табиғаттың тарту еткен ғажайып сыйы. Табиғат пен адамның мінезі де ұқсас. Табиғат не төксе, бар әлем құрпылып жүре береді. Халық өзін қоршаған табиғаттың мінез, әдет-қалыптарын өзіне алады және мәңгіге қалдырады. Табиғаттағы барлық нәрсе өзара тығыз байланысты. Адам да табиғаттың бір бөлшегі. Табиғаттың бірінде болып жатқан өзгеріс міндетті түрде екінші жерге әсерін тигізеді. Соныдықтан да табиғаттың бір бөлшегін жою өзіне зиян келтіреді, сол арқылы адам баласының күн көрісіне залалын тигізеді. Табиғат сырын терең білмей оған қалай болса солай шабуыл жасау үлкен апатқа әкеп соқтырады. Табиғат – халық қазынасы.

Адам мен табиғат егіз. Табиғат пен адам егіз әлем ретінде бірін-бірі күтуге, аялауға міндетті. Олар бір-біріне сый-құрмет жасауға тиіс болса, сол сыйластықтың және бір түрі – адамның табиғатқа деген пейілі. Адам — табиғат перзенті. Ол суға, жерге, айға, оларды жаратқан тәңірге табынады., жалбарынады. Адамзат баласы өзінің ғана емес, бүкіл ғаламның аман-саулығы үшін жаратылыс алдында өзін борыштар сезінері хақ. Тіршілікте төрт құдірет – Күн-ана, Жер-ана, ауа мен су болса, олардың біреуінсіз тіршілік тоқтайды. «Жері байдың – елі бай», «Туған жер – алтын бесік», «Жеміс – жерде, жеңіс — ерде», «Ауа – өмір тынысың», «Судың да сұрауы бар» деген мақалдар осы төрт құдіретті қадірлеуден тараған.»​

перевод пж ТЫҢДАЛЫМ ОҚылым -тапсырма. Мәтінді тыңда. Релге белiп окындар. Ертеде бір жас жігіт өзінің кедейлігін айтып, әрдайым мұңын шарады екен. Шіркін-ай, менің байлығым көп болса, жаксы емiр сүрер едім. — деп зарлауын қоймапты. Бiр кунi карт тас кашаушы етіп бара жатып, зарлап отырған жігіттің қасына келеді. Саған не болды сонша жы- лап? Сен нағыз бай адам емессің бе? — дейді. Мен баймын ба? — деп жігіт таңғалады. — Ол — қандай байлық? Сенiң көзiң ше? Бiр кезiндi E қаншаға сатар едің? — деп сұрайды қарт. Оның не! — деп шошып кетедi жiгiт кезімді ешкандай б маймын. Ал енді екі қолың мен аяғыңды алтынға айырбастар ма едің? — Жоқ, ешқайсысын да алтынға айырбастамаймын, — дейді жі — Міне, көрдің бе, сен өте бай адамсың. Адамның ен улкен байл дейді карт. Оны ақшаға сатып ала алмайсын мен денсаулығы, Карт осыны айтады да женіне кетеді. -​