Төмөнкү сүйлөмдү жазып алып,карата сөздөрдүн астын сызып көрсөткулө.Каратма сөздөр кайсы сөз түркүмдөрү…

128. Татаал сүйлөмдөрдүн тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдүн

чегин ажыраткыла. Тең байланыштагы татаал сүйлөмдүн мазмунун

сактоо менен, багынынкы байланыштагы татаал суйлом түрүндө

өзгөртүп түзгүлө. Мурунку жана өзгөргөн варианттарын өз ара салыш-

тыруу аркылуу грамматикалык түзүлүшүндөгү жана маанилик ка-

тыштарындагы айырмачылыктарын түшүндүргүлө.

COL

1. Бирок мен бирди айтам, турмуш минди айтат. 2.

Андан бери өттү го далай жылдар, далай айлар, бирок

өрнөк калды, үлгү калды олбөгөн. (Н.Б.) 3. Момун жаш

кезинде жүгөн, камчы өрчү, кийин ал кардал азайган

сон таштап койду. (Ч.А.) 4. Бокендин атасы Байтерек

жетимиштен эбак ашты, бирок колхозДУН БЕЛДҮҮ ИШтер-

мандарынын бири

устасы. (К.К.) 5. Отряд үйлөрүн

кыдырып тинтишкен экен, катылган мылтыктар табы-

лыптыр. (К.Б.) 6. Эми күн жылыйт, адам акка, мал кекке

тоëт. 7. Түн бир убак болуп калды, ага карабай Шайбе-

ков дагы эле чекесин укалап, кат жазуу менен убара.

(Ч.А.) 8. Ай сүттөй жарык тийип турат, ошондуктан

карангыда баскан жаныбар даана көрүнөт.(К.Бек.) 9. Бе-

лек уулу күп-күп сүйлөп, байды жекире баштады,

чогулгандар тымтырс турушту. 10. Жер бетин карангы-

—

30. Биринчи катардагы сүйлөмдөргө экинчи катардагы туурвидна
создөрдү маанисине карай жебе аркылуу туура байланыштыргыла.
1. Чагылган . . этти.
2. Мен апамды . . карадым.
3. . жааган кар басылбады.
4. Мурат .-. сүйлөп элди күлдүрүп
жатты.
5.
. аккан сууну бойлой бастык.
ЛЫ-ЛЫІІІ
Шылдырылдыр
жарк-нурк
жал-жал
багжан-багжан
1:​

2. Сөз айкаштарын түзгүлө.

менин — …

алма — …

помидор — …

тамагы — …

сизди — …

баланы — …

терең — …

сасык тумоо — …

кызарып калыптыр

тыңшап көрөйүн

дем алыңыз

алым жок

тийген

угуп көрөйүн

ойлонуңуз

ооруп калыптыр

1. Биз келечекке карыздарбыз.( Сүйлөмдүн баш мүчөлөрү кайсы жакта,санда турат?) А) 1-жак, жекелик сан Б) 2-жак, көптүк сан В) 1-жак, көптүк сан Г) 3-жак, көптүк сан

2. Тоолор менен токойлор жашыл көйнөк кийишет. (Сүйлөмдөгү ээлик милдетти аткарган сөздү белгилегиле) А) Тоолор менен токойлор Б) көйнөк В) жашыл көйнөк Г) токойлор

3. Оозуна алы жетпегендер үйдөн-үйгө кирип, бүгүнкү жаңылык тууралуу айтып жатышты. (Сүйлөмдөгү толуктоочтук милдетти аткарган сөздү белгилегиле) А) Оозуна алы жетпегендер Б) үйдөн-үйгө кирип В) бүгүнкү жаңылык Г) жаңылык тууралуу

4. Анын өчпөс элеси мага шооласын төгүп, маңдайымда ар дайым Чолпондой балбылдап турат. (Сүйлөмдөгү аныктоочторду белгилегиле) А) Анын Б) Чолпондой, анын В) шооласы, ар дайым Г) Өчпөс, анын

5. Ашы бар казан сүйкүмдүү, досу бар адам күйүмдүү. (Сүйлөмгө синтаксистик талдоо жүргүзгүлө)

6. Кылымдардан бери жашап келген эл, кылым карыткан тил, эч качан жоголбойт деген ойдомун. (Сүйлөмдөгү аныкталгычтар кайсылар?) А) Кылымдардан бери жашап келген, кылым карыткан Б) эч качан жоголбойт В) эл, тил Г) кылым карыткан тил

7. Кылымдардан бери жашап келген эл, кылым карыткан тил, эч качан жоголбойт деген ойдомун. (Сүйлөмдөгү атоочтук түрмөктөр кайсылар?) А) Кылымдардан бери жашап келген, кылым карыткан Б) эч качан жоголбойт В) эл, тил Г) кылым карыткан тил

8. Биз ошол күнү өтө жакшы иштедик. (Сүйлөмдөгү бышыктоочторду тапкыла) А) ошол күнү Б) өтө жакшы В) ошол күнү, өтө жакшы Г) Биз, иштедик, ошол күнү

9. Жашынан адептүү өскөн адам абийирин карыганча сактай алат. (Сүйлөмдөгү тике толуктоочту тапкыла) А) адептүү Б) Жашынан В) Жашынан адептүү өскөн Г) абийирин

10. Апасы Зууранын оорун колдон, жеңилин жерден алуу үчүн кой артынан түшкөн. (Белгиленген сөздүн синтаксистик милдетин аныктагыла) А) аныктооч Б) бышыктооч В) толуктооч Г) баяндооч

11. Ошол күнү Танабай жайыттан кеч кайтып, кеч жаткан. (Сүйлөмдөгү мезгил бышыктоочту тапкыла) А) Ошол күнү Б) жайыттан В) кеч Г) кеч кайткан

12. Бузулуп кетер санаа бар, артымда калар бала бар. (Сүйлөмгө синтаксистик талдоо жүргүзгүлө) ​

Үйгө тапшырма. Үйүңөрдөн тактоочторду катыштырып, турак жайды сүрөттөн, кыскача дилбаян жазып келгиле.
​

Сүйлөмдөрдү толуктап жазып,бири-бириңерге окуп бергиле.

Бир күнү жаныбарлар булбулдун сайраганын. . Эшекти. кылышты. Булбул . сайрады . Ал абдан сонун. Бирок эшек булбулдун үңү . окшогон жок деп айтты. Жаныбарлар . нааразы болушту.

5* 187. Өз алдынча иштөө көнүгүүсү. 1) Сүйлөмдөрдөн чакчылдардын этишке окшош белгилерин таап, кандай жолдор менен уюшулуп жатканын аныктагыла. 2) Чакчылдардын эрежесин, эмне учун этиштин өзгөчө түрү экендигин айтып бергиле. 3) Чакчылдар катышкан татаал этиштерди сөздүн курамына ажыраткыла. 1. Дос күйдүрүп айтат, душман сүйдүрүп айтат. 2. 200дөй жылкыны жайлоого айдап кетип бара жатабыз. 3. Ажарга көп нерселердин улутаны, үргөнү даана угулду. 4. Болгон кепти төкпөй-чачпай айтып бердим. 5. Өз жумушумду аткармайын- ча, санаам чыдабайт. 6. Айылга жеткиче, сүйлөшүп бардык. 7. Шатыратып күн жааса, жерге жагат дечу эле. 8. Көп болуп жылдыз ай болбойт, коону тар адам бай болбойт. 9. Иштөө керек жүгүнүп, басуу керек чалкалап.​

СРОЧНО, ПОЖАЛУЙСТА ОТВЕТЬТЕ НА ВОПРОСЫ ПО КЫРГЫЗСКОМУ! ДАМ 25 БАЛЛОВ!
Текст
— Бир катуу эреже бар, — деди мага Кичинекей ханзада. — Эртең менен туруп, жуунуп, өзүңдү тартипке келтирер замат планетады да тартипке келтир. Бул эрежени силердин балдар да жакшы түшүнүп алсын. Эгерде алар бир кезде саякатка чыгып калышса, анда мунун пайдасы тиет.
Саякатка кетер күнү Кичинекей ханзада эртең менен турду да, планетасын күндөгүдөн жакшыраак жыйыштырды.
Вопросы
-Кичинекей ханзаданын эрежесин айтып бергиле.
-Эгерде балдар саякатка чыгып калышса, анда бул эреженин кандай пайдасы тиет?
— Эмне үчүн Кичинекей ханзада саякатка кетерде планетасын жакшыраак жыйыштырды? Ал кайра келеби?
​

3. Сүйлөмдөрдү окугула. Бир уңгулуу сөздөрдү тапкыла жана

жазып алгыла.

Бул тоок. Тооктун жөжөлөрү бар. Азат тоокторгог

жем берет.

144. Алган билимди терендетүү көнүгүүсү. 1) Төмөнкү сүйлөмдөрдү окуп чыгып, кара тамта менен терилген сөздердун сын атоочтук жана этиштик белгилерин аныктагыла. 2) Эрежелерин түшүндүргүлө. 3) Синтаксистик мил- детин айтып бергиле. 4) Атоочтуктардын оң, терс формаларына оозеки мисалдар келтиргиле.

1. Көрген, билген адам жок. 2. Жаш карыбас болсочу, жашыл ойбос болсочу. 3. Салам айткан сөзүнө, толкунданып турамын. 4. Келер кишилер келишти. 5. Шахмат ойноочу балдар мектепке чогулушту. 6. Айтып жаткан сөзүмдүн сыры да ушул. 7. Кемибес хандын бир татым тузу кемиптир. 8. Меөрөгөн уйдун, урген иттердин, балдарын чакырган эне- лердин, кишенеген жылкылардын үндөрү угулат.​