Орныкты жүйемен миллиардтаған жылдар бойы қозғалып тур. Буларды бір-бірімен қақтығыстырмай, осынша жылдар…

Домбыра аспабы қалай пайда болды? Сөйлемдерді оқиға ретімен орналастыр. Бірде сәті түсіп, бір маралды атып алыпты да, ішек қарынын түгелдей дерлік алып тастапты. Ақсақал бір жөткірініп алып керімсал дауысымен әріден бір әңгімені бастайды. Ертеде бір аңшы жігіт болыпты. Ызыңдаған дыбыс сол ішектен шығып тұрғандығын аңғарады. Аңшы жігіт биік таудағы қалың қарағай арасындағы аңдарды аулап өмір сүріпті. Арада айлар өткенде аңшы жігіт аң атуға ең ұрымтал жер осы еді ғой деп баяғы теңбіл маралды атқан жерге келсе, құлағына ызыңдаған бір дауыс шалынады. Содан тартып көрсе, шынында да қос ішекке тіл біткендей сұңқылдап қоя беріпті. Ішекті үйге алып келіпті де, бір ағашты ойып соған қос ішекті тағад

​

2-мәтін Белгілі зерттеуші Хайролла Жүзбасовтың пікірінше домбыра сөзі депбұр, «дәлбұра», «дембұра» деген сөздердің тізбегі арқылы жасалған. Тағы бір боткамды этнограф Ерік Кекееn еңбектерінен табуға болады. Ғалымның пікірінше том» деп түюлі жұдырық немесе колдын саласы айтылады. Кейіннен бу түбір ұңданып «домға» айналған, «быра» тіркесі бір нәрсені шерту, тарту, дыбыс шығару деген мағына береді-мыс. Яғнн домбыра сезi коллын саласымен немесе бес саусақпен шекті шерту» деген мағына береді. Домбыраны түрлі жағдайда тартуға бола береді, үйде отырып та, түрегеліп тұрып та, шаладан жатып та ат үстінде де. Бұл айтылғандар, халык аралап жүрген домбырашылар үшін аса керекті жағдай. Халық күйшілерінің ат үстінае прып тартулары, шалқасынан жатып тартулары жайында ел аузында әңгімелер көп. Бірнеше күн бұрын кетіп калып, екі-үш күннен кейін кайтып келіп, үйдің үстінде қалықтап жүрген Топан атты бүркітін түндіктің ашық жерінен көрген Дәулеткерейдің жақсы көрген кыранына арнап шалқасынан жатып тартып шығарған «Топан» күйі арам HHFaЙЫНа rе беретін​

5. Айтыс үзінділері мен авторларын сәйкестендіріңдер. Оразалы Айнұр Мұхамеджан Дидар Жандарбек Қай заманда қазақтың қоймасына Қазіргідей алтын мен күміс толды? Кай заманда казактын казанына Қазіргідей құт бітіп, ырыс толды? Құлмамбеттен қалған құлынмын, Халықтың өзі баптаған. Тәуелсіздік құрдасы мен боламын, Басына конып тұрған құсы құтты. Төрде отыр қазақ тілін керек кылмай, Өзге тілдің қаламын ұштағандар. Қысқартуға ең бiрiншi iлiнсе екен Қазақ тілге тілдері қысқа адамдар. Жалқаулық жаратқанға ұнамайды, Камсыз қазақ қартайтқан ұлы Абайды. Балақ түріп, қарекет қылғандардың Бақ келіп, есігінен сығалайды.

Срочно керек пжжжжжжж​

Мұж
рат лагерьден үйіне оралғанда, Ұлжан сыртқа қараса, баласы бір жаққа жүгіріп келе жатыр екен. «Бұл не?» – деп Ұлжанды таңдады. Бір кезде Мұрат тоқтап, қолын жоғары созды, сосын қайтадан түсірді, т.б. Бір кезде екі жағын танып, отыра қалып, орнынан тұрды.Ұлдың бұл әрекеті анасын әрі таң қалдырды, әрі қызықтырды. Сыртқа шығып: «Мұратжан-ау, бұл не, лагерьге қайтып келдің бе?» – деді. — деді Ұлжан. «Мен жаттығып жатырмын», — деді ол. «Ол нені білдіреді?» «Лагерьде бізді күнде таңертең жаттықтырды. Анам мұны үйде жасауға болады, бұл өте пайдалы дейді. Үнемі дене шынықтырумен айналысып, дене шынықтырумен айналысатын адамның денсаулығы жақсы болады. Ол ауырмайды. Ұлжан дөңгелек үстелде шай қайнатып отырғанда Мұрат орамал, сабын, тіс ұнтағын алып далаға шықты. Үйдің ар жағында өзен бар еді. Бақшадан келе жатып, кеудесін түгел жуған баласымен бірге Батырбай кіріп келді. Мұратжан-ау, бұл не? деді ол. Жаттығу үстіндемін», – дейді Мұрат. 2-тапсырма Мәтіннен сын есімдерді тауып жаз. ​

СРОЧНО ДАЮ 50 БАЛЛОВ!

Doles Num Lock 7 Home End Page Down «Казакстаннын ежелгі калалары және Ұлы Жібек жолы» бөлімі 2-токсан бойынша жиынтык багалауга арналган тапсырмалар Ұлы Жібек жолы Байыркы заманда жердің түкпір-түкпірінде тұратын адамдар бір-бірімен сауда Алтында ол кажетті заттармен айырбас ретінде жүзеге аскан. Мысалы, асыл тастар, күміс, туз, шипалы өсімдіктер мен хош иіс сулары, азык-түлік және баска да тауарлармен алмаскан. Кейіннен акшага сауда-саттық басталып, базар, жәрменке, сауда жолдары У жібек жолының Казакстан жерінен откен жолы Сауран каласы болды. Казакстан жеріндегі орта гасырдағы ірі калалардың бірі. Жібек жолындағы тағы бір тарихи кала Нас kellimmen Туркістан атанған. Түркістан ертеден «екінші Мекке» деп аталып кеткен. Кожа Ахмет Иассауидің кесене гимараты букіл Орта Азиядағы сәулет өнерінің керемет үлгісі болы табыла Жібек жолындагы дагы калалардың бірі Отырар еді. Бүкіл Шыгыска аты altrin ка алгаш Фараб деп аталды. Әл Фараби атанған ұлы ғалым Әбу Насыр Ибн Мұхаммед шыккан кала. Ха Жібек жолында тарихи капалардын катарына Испиджан, ягин, Сайрам да Сайрам жылдар бойы жібек жолы бойындағы саяси жағынан да, экономикалык жагынан да мәденин да енсесі биік қалалардың бірі болып калган. Сол тустагы аса ірі сауда орталығы Тараз болды. Елдер оны саудагерлер каласы деп атаган. Тараздын журегі мешіттері, керуен сарайлары болса, базардын айналасында турлі шеберханалар, наубайханалар орналаскан. Ертеде Тараз каласындағы сауда базарын коргендер Тараз базары алем айнасы» дейтін. Себебі, бұл жакта кез келген дүниені айырбастауга, су мен сатып алуға болатын. 1-тапсырма. Матін бойынша 3-сұрақ құрастыр. 1. 2. 3. 2-тапсырма Мәтіннен сын есімдерді теріп жазыңдар. 3-тапсырма. Берілген сөздердін аудармасын жаз. Ураган- Изделия — Бычья шкура Bek- 4- тапсырма. Берілген Люди называли его городом торговцев. Сердце Тараза-мечети, караван-сараи, а вокруг ры расположены различные мастерские, пекарни​

Көп нүктенің орнына шартты райдың –са,- се жұрнағын қойып, сөйлемдерді көшіріп жазыңыз.

Бүгін досыма аруханаға бар. -м деп едім.

Достар көп бол. , өмірдің қызығы сол.

Татулық бол . , бейбітшілік болады.

Дос табу оңай бол., ал оны сақтау қиын.

Шынайы досың бол., өмірлік серігің бар.

Тапсырма. Мәтін Қан мен тер (романнан үзінді) қалай, тереңге кете ме тайызға шыға ма? Бүгін күн қалай батты, ертең мен Теңіз жайында әңгімелескен керемет әңгіме болатын балықтың бағыты сола ма, жоқ па? Балықшылар бүгін Райдың үйіне жиналды. Олар теңіз жайында, балың жайында әңгімелесіп отырды. Аттылы біреу есік алдына тоқтады. Аттан түсті. Атты байлап, сәлем Кәлен еді. Балықшылар Кәленді таныды. беріп, үйге кірді. Кіріп келген — Балықшы жас жігіт: Аға, отырыңыз! Төрге шығыңыз, — деді. Кален төрге шықпай, төмен отырып: Еламан, саған келдім, дел ойындағысын бірден айтты. Іздеп келдім, — Е, ат ұрлауды қойып, енді балық аулауға шықтың ба? — деді Рай. Балықшылар шошып қалды. Кәлен асықпады. Ол ашуланбай, түн болмаған кісідей жадырап: «Бала ғой», деп жүрсем, ержеткен екенсің, Балықшылар жадырап сала берді. Еламан: — Жарайды, шаруаңды айт! «Саған кісі керек», — дейді ғой. Мені пайшерiк қып алуға қалайсың? Мұз оятын кісі керек пе? Кәсіп — деді. Ал керек. Ендеше мені ал! — Шодырға бар. Билігі сонда. Міне, сөз! Ендігі жерде сендермен бірге жүріп көрейін, — деді. Ертеңінде Еламанға Андрей келді. Сақ бол. Федоров: «Аудың барлығы жарамсыз», – деп жатыр. Ертең сені бар адамыңмен мұз үстіне айдап шығайын деп жатыр. Мұз әлсіз емес пе? Оны мен де айттым. Бірақ Федоров тыңдамайды. Сақ бол! Тек абай- лап сөйлес! — деп кетті Иван. ВСЕ ГЛАГОЛЫ!​

3-тапсырма. Перифразаланған сөйлемдер ішінен мәтін мазмұнына жатпайтын екі ақпаратты анықта: 2 балл
А)Баяғыда бір байдың қолында жалғыз жетім қыз болыпты.
В)Жетім қыз жаңбыр аяқталғанша тоспай жүріп кетті.
С) Ауылда еш үйде шай қайнап,ас піспепті.
Д)Жолаушы жетім қызға батасын бермепті.

Баяғыда байдың қолында бір жетім қыз болыпты. Әке-шешесінен ерте айрылып, жалғыз қалған екен. Жетім қыз байдың отын-суын тасып күн көріпті. Күндердің күнінде сол ауылдың қыздары жиналып, тезек теруге шығыпты. Терген тезектерін буып, арқалап алыпты. Үйлеріне қайтып келе жатқанда жаңбыр құйып кетеді. Қыздар отындарын арқалап үйлеріне қарай жүгіріпті.
Жетім қыз қырық жамау жаман шапанын шешіп алып, отынның үстіне жауып, жаңбырдың басылуын күтіп отырыпты. Алыстан келе жатқан жолаушы мұны көріп, қыздың қасына келеді де:
Шырағым, ана балалар ауылға кетіп қалды ғой. Сен неге қалып қойдың? — деп сұрайды. Сонда қыз:
Барса, бара берсін. Олардың отындары да, киімдері де су болады.
Атты кісі ауылға барса, айтқанындай-ақ елдің отындары су болып, шай қайната алмай отыр екен.
Жәміш деген қыз баланың үйі қайсы? — дейді жолаушы. –Анау жотаның үстіндегі үй, — деп көрсетіп жібереді.
Жолаушы сол үйге барып түседі. Шайы қайнап, тамағы пісіп тұр екен. Мұны көріп отырған қонақ жетім баланы шақырып алып:
-Қызым, сен ақылды бала екенсің, алдыңнан жарылқасын! — деп батасын беріпті.​

Табиғаттың таңғажайып құбылыстары. Зат есімнің септелуі. Атау септік

Өлеңді оқып, шешім табуға бағытталған сұрақты тап.

Қара орманды бұлтты күні

Дауыл айтты көшірем деп.

Күркіреп күн шықты үні

Жауын құйып өшірем деп.

Жапты шалқар жерді дауыл,

Жапты заңғар көкті дауыл.

Қара орманға төнді дауыл,

Соқты дауыл, соқты дауыл.

Дауылдан қорғанудың қандай жолы бар?

«Дауыл» деген не?

Дауыл жылдың қай мезгілінде болады?
​

IT

Ербол бүгін сабакка бармай калды. Кешке

Жантастың үйіне барды. Досынан үй тапсырма-

сын сұрады. Ол көшіріп алуға дәптерін берді. Сол

кезде Жантастың үйіне Ермек келді. Ол Ерболды

көріп:

—

— Сен оны көшірме, мен саған есеп

лын түсіндірейін. Сосын өзің де үйреніп аласың,

шығару жо-

деді. ув ввтявцу и ту

омолв.

Ербол досының сөзін тыңдап, оған рақмет

• Мәтін не туралы?

●

Мәтін кейіпкерлері кімдер?

—

айтты.