Табиғаттың таңғажайып құбылыстары. Зат есімнің септелуі. Атау септік Өлеңді оқып, шешім табуға бағытталған…

Ақтанберді жыраудың «Күлдір-күлдір кісінетіп» толғауынан үзіндіге көркемдегіш құралдарды тауып, мағынасын анықта

Ор қояндай жүгінтіп,

Аш күзендей бүгілтіп, Жолбарыстай шұбарды Таңдап мінер ме екеміз!

Сол шұбарға мінген соң, Қоңыраулы найза қолға алып, Қоңыр салқын төске алып, Қол төңкерер ме екеміз! Жалаулы найза жанға алып,

Жау қашырар ма екеміз!

Көп нүктенің орнына шартты райдың –са,- се жұрнағын қойып, сөйлемдерді көшіріп жазыңыз.

Бүгін досыма аруханаға бар. -м деп едім.

Достар көп бол. , өмірдің қызығы сол.

Татулық бол . , бейбітшілік болады.

Дос табу оңай бол., ал оны сақтау қиын.

Шынайы досың бол., өмірлік серігің бар.

Ауыл – дәстүрлі қазақ қоғамында ежелден қалыптасқан ұғым. Ж.Әбдірашев: «Ауыл – қаланың анасы, анасын ұмытпайды баласы» – деген екен. Ауыл – әр халықтың, соның ішінде қазақ халқының алтын бесігі, темірқазығы. Ұлтымыздың салт-дәстүрі, қаны мен жаны сол ауылдан басталады. Халық мақтанышына айналған әйгілі арыстарымыздың бәрі де сол ауылдан шыққан. Сондықтан да елімізді көркейтуге осы бастан өз үлесімізді қосуға тиіспіз. Ал біздің үлесіміз – сапалы білім алып, ел болашағын ойлайтын азамат болу. «Ауыл түбі – бірлік, қауым түбі – тірлік» деген мақал ауылдың этникалық, экономикалық және рухани маңыздылығын білдіреді.

Ауыл адамдары қала адамдарына қарағанда салтты берік ұстанады, қарапайым, жомарт, ашық, кішіпейіл, бауырмал, мейірімді болып келеді. Себебі ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып барлығы ауылда жақсы сақталған. Ауыл адамдары кеш ұйықтап, ерте тұрады. Ауылда таза ауа, дала тып-тыныш болады.

Қала өмірі тынымсыз тірліктен тұрады. Таңнан кешке дейін көліктің дауысы құлақ тұндырады. Қаптаған халық, у да шу. Қала адамдары барлық жаңалықтан хабардар, бірақ көбіне өзімшіл болып келеді.
——————

выпишите прилагательные из текста
помогите буду благодарна
20 баллов​

Тапсырма. Мәтін Қан мен тер (романнан үзінді) қалай, тереңге кете ме тайызға шыға ма? Бүгін күн қалай батты, ертең мен Теңіз жайында әңгімелескен керемет әңгіме болатын балықтың бағыты сола ма, жоқ па? Балықшылар бүгін Райдың үйіне жиналды. Олар теңіз жайында, балың жайында әңгімелесіп отырды. Аттылы біреу есік алдына тоқтады. Аттан түсті. Атты байлап, сәлем Кәлен еді. Балықшылар Кәленді таныды. беріп, үйге кірді. Кіріп келген — Балықшы жас жігіт: Аға, отырыңыз! Төрге шығыңыз, — деді. Кален төрге шықпай, төмен отырып: Еламан, саған келдім, дел ойындағысын бірден айтты. Іздеп келдім, — Е, ат ұрлауды қойып, енді балық аулауға шықтың ба? — деді Рай. Балықшылар шошып қалды. Кәлен асықпады. Ол ашуланбай, түн болмаған кісідей жадырап: «Бала ғой», деп жүрсем, ержеткен екенсің, Балықшылар жадырап сала берді. Еламан: — Жарайды, шаруаңды айт! «Саған кісі керек», — дейді ғой. Мені пайшерiк қып алуға қалайсың? Мұз оятын кісі керек пе? Кәсіп — деді. Ал керек. Ендеше мені ал! — Шодырға бар. Билігі сонда. Міне, сөз! Ендігі жерде сендермен бірге жүріп көрейін, — деді. Ертеңінде Еламанға Андрей келді. Сақ бол. Федоров: «Аудың барлығы жарамсыз», – деп жатыр. Ертең сені бар адамыңмен мұз үстіне айдап шығайын деп жатыр. Мұз әлсіз емес пе? Оны мен де айттым. Бірақ Федоров тыңдамайды. Сақ бол! Тек абай- лап сөйлес! — деп кетті Иван. ВСЕ ГЛАГОЛЫ!​

2. Жан-жануарларды, құстарды, осімдіктерді, жәндіктерді

қорғау не үшін қажет? Жауаптардың дұрыс нұсқасын тап.

а) кейін өз пайдаларына жарату үшін;

Ә) бірегей табиғи экожүйелердің тұрақтылығын сақтау үшін

б) жарыстарға қатысып, жүлделі орындар алу үшін,

в) табиғат байлығын болашақ ұрпаққа жеткізу үшін,

3. Екі қорықтың өзіне тән ерекшелігін айт. Алдыңғы сабақтарда

оқыған ақпараттарды еске түсір.

Сабақтас құрмалас сөйлем А)Мен үй жинап жатырмын, өзің келіп кет. В)Еңбек қылмай тапқан мал дәулет болмас: қардың суы секілді тез суалар. С)Міне бізде келдік. Кеш те басталды. Д)Сауран шаңғыға әуесқойлардың бірі бола тұра, әлі күнге мұншалықты ұзын алқапта, әсіресе мынау еңістікке сырғанап көрген емес. Е)Бұл уақыттың ішінде ел де өзгеріп кетті, адамдар да өзгеріп кетті.

Тапсырма. «Ол кім? Бұл не?» әдісі. С.Мұратбеков «Жусан иісі» әңгімесі бойынша берілген үзінділердің кімге қатысты екенін немесе не нәрсеге байланысты айтылып жатқанын анықтандар. Ойларынды дәлелдеп, жауаптарыңды толықтырып жазыңдар. Үзінді . Дүниедегі жақсылық атаулының бәр-бәрі: ерлік те, ізгілік те, сұлулық пен ақылдылық та, әйтеуір адамға тән не бір асыл қасиеттің барлығы да сонда болушы еді. . Оны естігенде біз — алым-жұлым киінген қара борбай балалар бір сәтке жадау қалпымызды ұмытып, шетімізден: көк семсерді жарқ- жұрқ еткізіп, ат ойнақтатып жауға қарсы арыстанша шабатын нағыз қас батырдай сезінуші едік өзімізді. — Мыналар шана ма! — дейтін мұрнын тыжырайтып. — Шіркін, өзінің рулі бар, алдында шамы бар ылдиға да, өрге де бірдей сырғанайтын шана болса. «Мынау алда тұрған асқар таудан күндіз құс ұшып өте алмайды, қанаты күнге күйіп қалады. Тек түнде ғана ұшып өтеді. Сондықтан да біз түнді күтуіміз керек. Түнде маған да қанат бітеді. Сен тек жығылып қалмай, көзіңді тарс жұмып, менің жалымнан мықтап ұстап этыр. Мен: «көзіңді аш!» дегенде бір-ақ аш. Сонда, мына асқар таудың арғы жағында, мұнан гөрі аласа, шошайған қоңыр тау тұрады. Ол «салғыз көзді дәудің мекені», — дейді. Ә. Мен білдім. Ей, бала, сендер кеше эшіп келдіңдер ғой, ә? Коныр сиырларын бар ғой, ә? — деді Ол кім? Бұл не?​

перевод пж ТЫҢДАЛЫМ ОҚылым -тапсырма. Мәтінді тыңда. Релге белiп окындар. Ертеде бір жас жігіт өзінің кедейлігін айтып, әрдайым мұңын шарады екен. Шіркін-ай, менің байлығым көп болса, жаксы емiр сүрер едім. — деп зарлауын қоймапты. Бiр кунi карт тас кашаушы етіп бара жатып, зарлап отырған жігіттің қасына келеді. Саған не болды сонша жы- лап? Сен нағыз бай адам емессің бе? — дейді. Мен баймын ба? — деп жігіт таңғалады. — Ол — қандай байлық? Сенiң көзiң ше? Бiр кезiндi E қаншаға сатар едің? — деп сұрайды қарт. Оның не! — деп шошып кетедi жiгiт кезімді ешкандай б маймын. Ал енді екі қолың мен аяғыңды алтынға айырбастар ма едің? — Жоқ, ешқайсысын да алтынға айырбастамаймын, — дейді жі — Міне, көрдің бе, сен өте бай адамсың. Адамның ен улкен байл дейді карт. Оны ақшаға сатып ала алмайсын мен денсаулығы, Карт осыны айтады да женіне кетеді. -​

3-тапсырма. Перифразаланған сөйлемдер ішінен мәтін мазмұнына жатпайтын екі ақпаратты анықта: 2 балл
А)Баяғыда бір байдың қолында жалғыз жетім қыз болыпты.
В)Жетім қыз жаңбыр аяқталғанша тоспай жүріп кетті.
С) Ауылда еш үйде шай қайнап,ас піспепті.
Д)Жолаушы жетім қызға батасын бермепті.

Баяғыда байдың қолында бір жетім қыз болыпты. Әке-шешесінен ерте айрылып, жалғыз қалған екен. Жетім қыз байдың отын-суын тасып күн көріпті. Күндердің күнінде сол ауылдың қыздары жиналып, тезек теруге шығыпты. Терген тезектерін буып, арқалап алыпты. Үйлеріне қайтып келе жатқанда жаңбыр құйып кетеді. Қыздар отындарын арқалап үйлеріне қарай жүгіріпті.
Жетім қыз қырық жамау жаман шапанын шешіп алып, отынның үстіне жауып, жаңбырдың басылуын күтіп отырыпты. Алыстан келе жатқан жолаушы мұны көріп, қыздың қасына келеді де:
Шырағым, ана балалар ауылға кетіп қалды ғой. Сен неге қалып қойдың? — деп сұрайды. Сонда қыз:
Барса, бара берсін. Олардың отындары да, киімдері де су болады.
Атты кісі ауылға барса, айтқанындай-ақ елдің отындары су болып, шай қайната алмай отыр екен.
Жәміш деген қыз баланың үйі қайсы? — дейді жолаушы. –Анау жотаның үстіндегі үй, — деп көрсетіп жібереді.
Жолаушы сол үйге барып түседі. Шайы қайнап, тамағы пісіп тұр екен. Мұны көріп отырған қонақ жетім баланы шақырып алып:
-Қызым, сен ақылды бала екенсің, алдыңнан жарылқасын! — деп батасын беріпті.​

Жақшадағы сөздерді өткен шақ формасында айт.

Ертеде өте еңбекқор құмырсқа (болу). Ол үнемі үйіне дән (тасу). Ол көп дән (жинау). Қыста оның тамағы да, отыны да болыпты. Бір күні оған шегіртке (келу). Құмырсқа оған есік (ашу). Оны үйге (кіргізу). Шегірткеден неге келгенін (сұрау). Шегіртке Құмырсқадан көмек сұрапты. «Ішетін тамағым жоқ, киетін киімім жоқ, тұратын үйім жоқ»,- деп (жылау). Құмырсқа оны аяпты. Үйінде (қалдыру). Шегіртке еден (сыпыру), үй (жинау), тамақ (пісіру). Құмырсқа оған алғыс (айту). Шегіртке еңбек етуді (үйрену). Көктемде шегіртке өз үйін (салу). Құмырсқаға рақмет (айту).