51-dars YIG’IQ VA YOYIQ GAP 115-mashq. Berilgan gaplarda qanday boʻlaklar qatnashganligini aniqlab tegishli…

3- mashq. Gaplarni o’qing. Nuqtalar oʻrniga narsa-buyum
otini yasovchi qo’shimchalardan mosini qo’yib koʻchiring.
1. Dadam do’kondan yangi muzlat.
sotib oldilar.
2. Zilola
dugonasining tug’ilgan kuniga chiroyli gul.
sovg’a qildi. 3. Ela. ham oshxona jihozi hisoblanadi.
4. Qir. yordamida sabzi sharbati tayyorlanadi. 5. Stol
ustida yelpi. turardi.Срочно плиз​

3- mashq. Nuqtalar oʻrniga qavs ichidagi soʻzlardan mosini qo’ying,
fe’llarni || shaxs buyruq-istak maylida qo’llang.
1. Devorni
(qalam, naqsh) bilan bezamoq. 2. Mashina-
(chiqish, ketish) uchun tayyorlanmoq. 3. To’garak reja-
lari haqida (ukangiz, ustozingiz) bilan maslahatlashmoq.
4. Oʻzingizni . (ehtiyot qilish, xizmat qilish) uchun xavfsizlik
kamarini taqmoq. 5. Tezroq qayerda va . (kimlar, nimalar) bilan
dam olishingni rejalashtirmoq.
​

Yuklamalardan mosini qo’yib, gaplarni ko’chiring. Gap mazmunida qanday o’zgarish bo’lganiga e’tibor bering. 1. Har bir kasb-hunarning hayotda oʻz oʻrni, ahamiyati bor. 2. Yetakchi sohalarga ixtisoslashgan o’quv yurtlariga kirishda katta raqobat bo’ladi. 3. Sayyohlik sohasi dunyoning juda ko’p mamlakatlarida iqtisodiyotning jon tomiri hisoblanadi. 4. Odamlarning turmush darajasi oshib, moddiy ahvoli yaxshilangani sari sayohat qilish istagi kuchaya boradi.​

O’zbek tilidan Boshlang’ich nazorat savollari I-variant 1.To’ldiruvchi qatnashgan gapni toping. A)Saodat voqeani kula-kula gapirib berdi C)U juda chiroyli yozadi 2.Qish. Hamma yoq oppoq qor. Berilgan gap turini aniqlang. A)Shaxsi ma’lum gap B)Shaxsi umumlashgan gap D)Atov gap C)So’z gap 3.Ega-olmosh bilan ifodalangan qatorni toping. A)O’qituvchim qiziq voqeani gapirib berdi A)-ki, -u, -yu, -da, -oq(yoq) C)-gina, -xolos, -faqat B)Ko’rgan eshitganni engibdi D)Men kecha keldim. C)Ko’kga boqqan qoqilar 4.So’roq va taajjub yuklamalari berilgan qatorni toping. B)-mi, -chi, -a, -ya B)2 — 4ning yarmi D)Bu mening Vatanim — D)-huddi, -naq, -mi, -gina 5.Yomg’ir yog’a boshlagach, hammamiz tarqaldik. Berilgan gapni turini aniqlang. A)Sodda gap B)Sifatdosh qatnashgan gap C)Ravishdosh qatnashgan gap D)Harakat nomi qatnashgan gap sifatdoshi 6. Yurgan daryo o’tirgan bo’yra. Berilgan gapda qaysi zamon sifatdoshi qatnashgan? A)O’tgan zamon sifatdoshi B)Hozirgi zamon C)Hozirgi-kelasi zamon sifatdoshi D)Kelasi zamon sifatdoshi 7.Biriktiruvchi bog’lovchili qo’shma gap qaysi javobda berilgan? A)Otni yo’liga yopishib qorniga tepid va ot uni qirga tomon olib ketdi B)Sobir O’ktamni qolishga qistadi, lekin u unamadi C)Goh bo’rilarning uvillashlari, goh cho’ponlarning baqirgani eshtilar edi D)Qizig’i shuki, men uni tanimay qoldim. 8.Ayiruv bog’lovchilarni ko’rsating. A)Lekin, ammo,agar,toki B)Toki,yoki,ham,dam,yoxud C)Yoki,yoxud,dam, ba’zan D)va,goh,ammo,lekin 9.Sodda gap berilgan qatorni aniqlang. A)Axir,bu joylar butunlay tashlandiq,qarovsiz yotgan edi-da! B)Ko’z qo’rqoq-qo’l botir C)Ona biladiki, endi har nahor, butun vatan bo’ylab to’lishar bahor D)Qo’ng’iroq chalindi va dars boshlandi. 10.Tuzilishiga ko’ra gaplar necha turga bo’linadi? A)Bir turga — sodda gaplar B)Uch turga — sodda, sodda yoyiq, sodda yig’iq gaplar D)Ikki turga — darak gap, so’roq gap C)Ikki turga — sodda va qo’shma gaplar 11. Kim? Nima? So`rog`iga qaysi gap bo`lagi javob bo`ladi? A. Aniqlovchi. B. To`ldiruvchi. S. Hol. D. Ega 12.Ozbek tiliga»davlat tili maqomi»qachon berilgan? A.1989 yil 21-noyabr B.1988yil 21-oktabr S. 1989 yil 21-mart D.1989 yil 21-oktabr 13. Nuqtalar o’rniga mazmuniga mos javobni toping. Yomg’ir bilan . ., duo bilan. A. yer koʻkarar, el koʻkarar B. qor yog’ar, dillar yayrar D.koʻchat ek, kuz hayda S. suv bilan, gavhar teradi 14. Nuqtalar orniga kerakli so’zni qo’ying O’zbekiston.eng.joylaridan biri. ASersuv, jahonning. 15. Maqsadga muvofiq so`zi to’g’ri tarjima qilingan javobni toping. А. Беспрерывно В. Многогранный С. Соответственно 16. «Tib qonunlari» asarini kim yozgan? 17.»Muhokamat ul-lug’atayn»nomli asarning muallifi kim? 18.»Avesto» nechi qismdan tashkil topgan? 19.Gap bo’laklari nechi qismga bo’linadi? 20.Gap tuzing va gap bo’laklari bo’yicha tahlil qiling B.Dunyoning, serquyosh. S.Tuproq,havoning issigi. D.Iqlimi,quyoshli. D. Целенаправленно.​

Пожалуйста сделайте умоляю 1)Nuqtalar o‘rniga ham, faqat yuklamalaridan mosini qo‘yib yozing. Men . bobom singari geolog bo‘lmoqchiman.2)Nuqtalar o‘rniga mos so‘zlarni qo‘yib yozing. Foydalanish uchun so‘zlar: kam ye, kam de Izzat tilasang, . , sihat tilasang, . .

3)Nuqtalar o‘rniga kular, kulsa so‘zlarini to‘g‘ri qo‘yib hikmatni yozing va mazmunini tushuntiring. Ona ., olam . .4)Berilgan so‘zlardan gap tuzing va yozing: olam, bo‘lsang, seniki, olim.5)Ajratib ko‘rsatilgan so‘zdagi kelishik qo‘shimchasini mazmunga moslab, orqali, uchun, ilgari so‘zlari bilan almashtirib yozing. U murabbiyi bilan telefonda gaplashdi. 6)Nuqtalar o‘rniga mazmunga mos so‘zlarni qo‘yib yozing Foydalanish uchun so‘zlar: zarar topasan, foyda ko‘rsang Yolg‘on aytib . ., oxirida . . .7)Berilgan fe’llardan -(i)b qo‘shimchali ravishdoshlar hosil qiling: kulmoq, ishlamoq, bajarmoq, so‘zlamoq.

8)Berilgan fe’llarni kerak so‘zi bilan bog‘lab gaplar tuzing: g‘olib chiqmoq, ishtirok etmoq 9) Quyidagi gapni davom ettirib yozing. Suv nafaqat hayot manbai, balki . . . 10)Tayyorlamoq, javob bermoq, ishlamoq fe’llarini bo‘lishsiz shaklga aylantirib yozing. 11) Nuqtalar o‘rniga mos so‘zlarni qo‘yib yozing. Foydalanish uchun so‘zlar: ko‘rgan edilar, xabardor edi. Chet ellik mehmon urf-odatlarimizdan . . . 12) Maqolni davom ettiring. Nuqtalar o‘rniga mazmuniga mos so‘zlarni qo‘yib yozing. Foydalanish uchun so‘zlar: yerda hayot bor, quduqqa tupurma O‘zing suv ichadigan . . . 13) Nuqtalar o‘rniga sabab ravishini qo‘yib yozing: lekin, chorasizlikdan , va U ………… aytilgan taklifga ko‘nishga majbur bo‘ldi. 14) Maqolni davom ettiring. Nuqtalar o‘rniga mazmuniga mos so‘zlarni qo‘yib yozing. Foydalanish uchun so‘zlar: sharafliroq yo‘q ondin, ko‘nglingni bir tut Tiling birla . . . . 15) Quyidagi so‘zlarga yordamchi fe’llardan mosini qo‘yib yozing. Yordamchi fe’llar: qurmoq, bermoq, olmoq dam . , savol ., suhbat . . 16) Nuqtalar o‘rniga ammo, biroq, lekin zidlov bog‘lovchilaridan mosini qo‘yib yozing. Zargar yosh, . iste’dodli yigit edi. 17) Nuqtalar o‘rnini mazmunga mos to‘ldirib yozing. Foydalanish uchun so‘zlar: xarj qilg‘il ani, ilmning mahzani Yigitlikda yig‘ . ., qarilik chog‘i . . . .18)Nuqtalar o‘rniga -oq, -yoq, -ku yuklamalaridan mosini qo‘yib yozing. Axir maktabda o‘qiydi -., kichkina bo‘ladimi? 19) Avval juft ravishlarni, so‘ngra takroriy ravishlarni ajratib yozing. Asta-sekin, qayta-qayta, bugun-erta, asta-asta, eson-omon, tez-tez. 20)

Berilgan so‘zlarga tutuq belgisini to‘g‘ri qo‘yib yozing: alo, tatil, elon, sher, tasir,marifat, istemol. 21) Xato berilgan so‘zlarni tuzatib yozing: poez, taraqiyot, bita, ikita, sakiz 22) Berilgan so‘zlarning ichidan ijobiy fazilatlarni ajratib yozing: to‘g‘riso‘zlik, xasis, mehribon, tirishqoq, yolg‘onchi, maqtanchoq, mehnatsevar, dangasa, kamtar. 23) Juft otlarni ajratib yozing: kamgap, ona -bola, rostgo‘y, alg‘ov -dalg‘ov, shirinso‘z, katta -kichik , kecha -kunduz, mehnatsevar 24) Qavs ichida berilgan fe’lni 2 shaxs buyruq-istak maylida yozing. Do‘stlaringga, yaqinlaringa hamisha e’tiborli (bo‘lmoq). 25) Berilgan otlarga -la, -lan, -lash qo‘shimchalarini qo‘shib fe’llar yasang: gul, shod, tez, kuy, bahs . 26) Berilgan fe’llarga -(i)b qo‘shimchalarini qo‘shib ravishdoshlarni hosil qiling: ishlamoq, kulmoq, so‘zlamoq, qidirmoq. 27) Berilgan sifatdoshlarni bo‘lishsiz shaklda yozing: bilgan, kelgan, yozgan, o‘tilgan. 28) Nuqtalar o‘rniga x,h harflarini to‘g‘ri qo‘ yib yozing: de.qon, ni.oyat, ya.shi, fa.r, ba.s, .ayot, .ushbo„ y, .ovli, ma.lla, sha.ar. 29) Nuqtalar o‘rniga -gan, -kan, -qan qo‘shimchalaridan mosini qo‘yib yozing. Kutubxonamizga yangi chiq… badiiy asarlar keltirildi. 30) Nuqtalar o‘rniga berilgan so‘zlardan mosini qo‘yib, Alisher Navoiyning hikmatini yozing : o‘ziga zolim, o‘rgangan olim Bilmaganin so‘rab …………., Orlanib so‘ramagan ………. .

2-mashq. Berilgan so’zlardan foydalanib, gaplarni to’ldirib

yozing.

transportda o’zlarini odobli tutishlari kerak. Bolalar, transportda

gaplashmang! Sen transportdagi. . sindirma! Hamma

yo’lovchilar transportlarda . qoidalariga rioya qilishlari zarur.

Foydalanish uchun so’zlar: hech qachon, sindirmang, qoidalariga,

yo’lovchilar, mumkin emas, o’zini tutish, baland ovozda, jihozlari.

C

Berilgan gaplardan juft so‘zlarni toping. Ularning tuzi- lishi va yozilishini tushuntiring.
1. Mahalladagi tadbirda qo‘ni-qo‘shni, katta-kichik hammasi qatnashdi. 2. Issiq kunlar tugab, kuzgi-qishki ishlar boshlandi. 3. Eson-omon yuribsanmi, bolam? 4. Bahrom qo‘rqa-pisa eshik- ni ochib kirib keldi. 5. Ular yuzma-yuz hamma gapni gapirib olishdi. 6. Gulnora idish-tovoqlarni yig‘ishtirib qo‘ydi. 7. Opa-singilhamma ishlarni birpasda bajarib qo‘yishdi. 8. Hammayoq jimjit. Tevarak-atrofda hech kim ko‘rinmasdi.

СРОЧНО ПОЖАЛУЙСТА! ТОЛЬКО НЕ КОПИРУЙТЕ У ДРУГИХ !6- mashq. Nuqtalar oʻrniga mos qoʻshimchalarni qoʻyib, gaplarni koʻchiring. 1. Maktabimizda yozuvchibilan uchrashuv o‘tkazildi. 2.Masalani. to‘g‘ri yechib qo’yibsan-ku! 3. Bir taraf bug’doy., ikkinchi taraf paxta. edi. 4. Olimjon doskaga mavzuni chiroyli. qilib yozdi. 5. Osmon .g’ubor , quyosh charaqlab turibdi. 6. Bog’dan sayra. qushlarning ovozi eshitiladi. 7. Maktab devor. gazetasiga maqolalar yozib turadi .​

„Yozgi ta’tilda nimalar qilasiz?» mavzu-
sida 3-4 ta gapdan iborat bogʻlanishli matn tuzing.
​

3-mashq. Nuqtalar oʻ’rniga foydalanish uchun berilgan so’zlarni qo’yib, gaplarni yozing. Bizning . hovlisi katta. Maktabda ., . bor. toza va yorug’. . bayramlar boʻladi. . o’quvchilar sport bilan shug’ullanadilar. oydalanish uchun so’zlar: sinfxonalar, maktabimiz, sinfxonalar, faollar lida, oshxona, sport zalida, kutubxona.​