47. Аңгеме, жомок, адабий чыгармалардан айлана-чөйрөнү (турак жай- ды, жаратылыш көрүнүштөрүн) баяндаган…

128. Татаал сүйлөмдөрдүн тутумундагы жөнөкөй сүйлөмдөрдүн

чегин ажыраткыла. Тең байланыштагы татаал сүйлөмдүн мазмунун

сактоо менен, багынынкы байланыштагы татаал суйлом түрүндө

өзгөртүп түзгүлө. Мурунку жана өзгөргөн варианттарын өз ара салыш-

тыруу аркылуу грамматикалык түзүлүшүндөгү жана маанилик ка-

тыштарындагы айырмачылыктарын түшүндүргүлө.

COL

1. Бирок мен бирди айтам, турмуш минди айтат. 2.

Андан бери өттү го далай жылдар, далай айлар, бирок

өрнөк калды, үлгү калды олбөгөн. (Н.Б.) 3. Момун жаш

кезинде жүгөн, камчы өрчү, кийин ал кардал азайган

сон таштап койду. (Ч.А.) 4. Бокендин атасы Байтерек

жетимиштен эбак ашты, бирок колхозДУН БЕЛДҮҮ ИШтер-

мандарынын бири

устасы. (К.К.) 5. Отряд үйлөрүн

кыдырып тинтишкен экен, катылган мылтыктар табы-

лыптыр. (К.Б.) 6. Эми күн жылыйт, адам акка, мал кекке

тоëт. 7. Түн бир убак болуп калды, ага карабай Шайбе-

ков дагы эле чекесин укалап, кат жазуу менен убара.

(Ч.А.) 8. Ай сүттөй жарык тийип турат, ошондуктан

карангыда баскан жаныбар даана көрүнөт.(К.Бек.) 9. Бе-

лек уулу күп-күп сүйлөп, байды жекире баштады,

чогулгандар тымтырс турушту. 10. Жер бетин карангы-

—

6. Туурабы же туура эмеспи? Туурасын жазгыла. 1. Бахтияр апасы менен жашылча-жемиш дүкөнүнө барышты. 2. Байкесине булгаары өтүк алышты. 3. Баарына жука байпак алышты. 4. Бахтиярга 42-өлчөмдөгү жылуу күрмө табышты. 5. Байкесине ак топу, эжесине тери тумак алышты.​

Сүйлөмдөрдү толуктап жазып,бири-бириңерге окуп бергиле.

Бир күнү жаныбарлар булбулдун сайраганын. . Эшекти. кылышты. Булбул . сайрады . Ал абдан сонун. Бирок эшек булбулдун үңү . окшогон жок деп айтты. Жаныбарлар . нааразы болушту.

2. Алгачкы эки ой туура дейли. Анда, жыйынтык ой: туура б) туура эмес в) анык эмес
Дилдеайым айылда жашайт.
Ал өз айылын аябай жакшы көрөт. Ошондуктан ал аймактан алыс барып жашамак болду.
3. Алгачкы эки ой туура дейли. Анда жыйынтык ой: а) туура б) туура эмес в) анык эмес
Айылдын жашоочулары талаада эгин айдап, жылы бою тынбай иштешет.
Ансыз айылдын жашоосу өнүкпөйт. Демек, эмгек менен эл көгөрөт.
4. Алгачкы эки ой туура дейли. Анда жыйынтык ой: a) туура б) туура эмес в) анык эмес
Акбермет Кыргызстан жөнүндө макала жазды. Макаласы женишке жетишти.
Эми ал макаласы үчүн «Азаттыктан» сыйлык алат.
5. Алгачы эки ой туура дейли.Анда жыйыптык ой: а) туура, б) туура эмес в) анык эмес
Жетимиш жыл мурда айылда аарылар ото коп болгон
Кийинчерээк аарылар азайганда адамдар отурукташа баштаган.
Айылды Айры-Там деп аташкан.
​

144. Алган билимди терендетүү көнүгүүсү. 1) Төмөнкү сүйлөмдөрдү окуп чыгып, кара тамта менен терилген сөздердун сын атоочтук жана этиштик белгилерин аныктагыла. 2) Эрежелерин түшүндүргүлө. 3) Синтаксистик мил- детин айтып бергиле. 4) Атоочтуктардын оң, терс формаларына оозеки мисалдар келтиргиле.

1. Көрген, билген адам жок. 2. Жаш карыбас болсочу, жашыл ойбос болсочу. 3. Салам айткан сөзүнө, толкунданып турамын. 4. Келер кишилер келишти. 5. Шахмат ойноочу балдар мектепке чогулушту. 6. Айтып жаткан сөзүмдүн сыры да ушул. 7. Кемибес хандын бир татым тузу кемиптир. 8. Меөрөгөн уйдун, урген иттердин, балдарын чакырган эне- лердин, кишенеген жылкылардын үндөрү угулат.​

төмөнкү сүйлөмдү жазып алып,карата сөздөрдүн астын сызып көрсөткулө.Каратма сөздөр кайсы сөз түркүмдөрү экенин айтып бергиле.
1.Балам,ушул катыңды кайта окучу.​

5* 187. Өз алдынча иштөө көнүгүүсү. 1) Сүйлөмдөрдөн чакчылдардын этишке окшош белгилерин таап, кандай жолдор менен уюшулуп жатканын аныктагыла. 2) Чакчылдардын эрежесин, эмне учун этиштин өзгөчө түрү экендигин айтып бергиле. 3) Чакчылдар катышкан татаал этиштерди сөздүн курамына ажыраткыла. 1. Дос күйдүрүп айтат, душман сүйдүрүп айтат. 2. 200дөй жылкыны жайлоого айдап кетип бара жатабыз. 3. Ажарга көп нерселердин улутаны, үргөнү даана угулду. 4. Болгон кепти төкпөй-чачпай айтып бердим. 5. Өз жумушумду аткармайын- ча, санаам чыдабайт. 6. Айылга жеткиче, сүйлөшүп бардык. 7. Шатыратып күн жааса, жерге жагат дечу эле. 8. Көп болуп жылдыз ай болбойт, коону тар адам бай болбойт. 9. Иштөө керек жүгүнүп, басуу керек чалкалап.​

айжан китеп окуп берди деген сүйлөмдөгү татаал баяндоочту тап​

Үйгө тапшырма. Үйүңөрдөн тактоочторду катыштырып, турак жайды сүрөттөн, кыскача дилбаян жазып келгиле.
​

Ата журт кыйын кунго кабылганда айлансын ар бир уулун чагылганга дил баян