. Мәтіндегі нешінші абзацта мақал берілген. (1) Денсаулық — зор байлық. Адам барында бағалай білмейтін…

Мына сұрақтарға жауап жауап беріңіз, негізгі ақпаратты
анықтаңыз.
1. Мәтінде не туралы айтылған?МІәтінде қандай мақал
колданған?
2. Адам денсаулығына кім жауапты?
3. Денсаулыкка не зиян келтіреді?
4. кандай тағам түрлерін пайдалы деп ойлайсың?
6. Пайдалы азық түліктер дегенді қалай түсінесің?
срочно 30 баллов​

Мәтінге тақырып қой /1 балл/

ТЫҢДАЛЫМ

Көшпелі ғұмыр кешкен қазақ халқының ертеден-ақ ежелгі мекені – ауыл болған. Ауыл — адамзаттың өмірге келген жері. Дүниедегі ең құдіретті АНА болса, ауыл да барлық халықтың анасы, тіршіліктің нәрі.

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Ауыл түлесе – қазақ түлейді. Өйткені, ауыл мен қазақ ажырамас ұғымдар. Туған жер – әркімнің қасиетті мекені, талай жанның өмір-бақи тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегінің тү¬бінде сақтайды» деп жазады ол.

Игі жақсының барлығы осы ауылдан шығады емес пе? Ақын-жазушыларымыз да, сазгер, күйшілеріміз де, аты аңызға айналған даналарымыз да сол қарапайым ауылдың қара шаңырағынан шыққан.

Ауылдың үй ішінде өте қызық. Ас ішіп болған соң, ауыл балалары әжелеріне құрт-май жасауға көмектеседі. Аталары болса жылқыларды ерекше күтіп баптайды, таңғы асын іше салып немерелеріне атта отыруды үйретуге ауылдың шетіне барады. Шіркін, қысқы демалыста онда тіпті қызық. Ауылдың артезиан суларынан аққан сырғанақтарда бастауыш сынып оқушылары көңілдерін көтереді. Шанамен сырғанап, қар атысып ойнайды.

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені, ынтымақтың отаны.

1. Мәтінге тақырып қой /1 балл/

________________________________________________________________________________

2. Мәтіндегі ең маңызды 3 тірек сөзді жаз /1 балл/

________________________________________________________________________________

3. Кестедегі ақпараттың дұрыс (+) немесе бұрыс (-) екенін анықта /3 балл/

АқпараттарДұрыс +Бұрыс —

Ауыл барлық халықтың анасы

Көшпелі қазақ халқының мекені – ауыл болмаған

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені болып саналады

​

Балықшының ұлымын
Сескенбеймін* дауылдан,
Селк етпейтін таудаймын.
Ақ теңізде айдыннан
Ақ сазандар аулаймын.
Батыр екен өзі деп,
Үлкендер де мақтайды.
Жетілетін кезі деп,
Талабымды жақтайды.
Ел сенімін ақтайтын
Балалардың бірімін.
Мәңгі тыным таппайтын
Балықшының ұлымын.

сұрақтараға жауап бер
1)Өлең қай жақтан айтылып тұр?
2)Өлең неліктен <Балықшының ұлымын деп аталып тұр?
3) Балықшының ұлына сұрақтар дайында.
​

I нұска

«Аспан әлемінің кұпиялары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау

Мәтiндегi негiзгi және косымша ақпаратты түсіну, аныктау. 5.2.1.1 Мәтіндегі орфографиялык кателерді сездіктерге сүйене отырып, тузету және редакциялау 5.3.6.1

Бағалау критерий

Бiлiм алушы

Мәтіндегі негізгі, косымша ақпаратты анықтайды; Орфографиялык кателердi тузетеді.

Қолдану

Жоғары деңгей дағдылары

Ойлау дағдыларының

деңгейi

1-тапсырма. Мәтін үзінділерін түсініп окыныз. Мәтіннен негізгі және қосымша

акпараттарды анықтаңыз.

1. Жердін тартылыс күші адамнын омырткасын басып, сыгып тұрады, сондыктан

гарышка ұшкан карышкердiн бойы шамамен 5,08 см-ге ұзарады. тоннаға дейiнгi 370 000-нан астам заттар сағатына 9,8 мың шакырым Шолпаннын бетiне iрi астероидтар соқтығысып, оны кейiн карай айналдырып

2. Жер орбитасында ғарыш саласының дамуына байланысты түрлі қалдық темірлер ұшып жүрген көрінеді. Мамандардын есептеуінше, салмагы бiрнеше граммнан 15

жылдамдықпен жерді айналып ұшуда. Сонымен бірге, олар кейде бір-бірімен сокты ысып, кішкене бөлшектерге шашырап кетіп жатыр.

3. Шолпан — Күнді сағат жүрісіне қарама-қарсы бағытта айналатын жалгыз ғаламшар. Бұған бірнеше жорамал бар. Соның бірі, ғалымдардың пікірінше, бұрын

жiберген.

Heгiзгi акпарат;

Heгiзгi акпарат;

Қосымша ақпарат;

Қосымша ақпарат;

2-тапсырма. Берілген мәтіндегі қате жазылған сөздерді анықтап, сөздікті пайдалана отырып түзетіп, кешіріп жазыныз.

Адам баласы ашых карыш кенiстiкiнде скафандрсыз 90 секунд кана шыдан алады, егер тек етпесіндегі барлық ауаны шыгарса ғана. Ал егер егпеде кіштене гана ауа галса, ол бірден көпіршіб улкейе бастайдыекен. Егер ол канга етіп кетсе, адам бірден еледі. Ал адам карыш кеністікіне шыкканда, егпесі ауаға толы болса, онда етпесiн жарып жібереді

бармааа​

Спорт-денсаулық кепілі

Әрбір адам спортпен айналысу керек. Өйткені спортпен үнемі айналысқан адамның дені сау, көңіл-күйі көтеріңкі болады және денсаулығы жақсарады. Спорттық ойындардың түрлері өте көп: футбол, баскетбол, волейбол, теннис, хоккей, шаңғы тебу, суда жүзу, т.б. Спорттың адам денсаулығына қаншалықты пайдалы екенін, оның адам өмірін ұзартатынын білеміз. Сол үшін балаларды ерте жастан спортқа деген қызығушылығын ояту үшін мектеп бағдарламасына да енгізілген.

Біздің отбасымызда да анам мен әкем бізді үнемі спортпен айналысуымызды қалайды. Күнде тәңертең ерте тұрып, «Балапан» телеарнасымен бірге түрлі жаттығулар жасаймын. Аптасына үш рет «каратэ» спорттық секциясына барамын.

Өзіммен қатар құрдастарымды спортпен айналысуға шақырамын. Денсаулық-зор байлық.Денсаулық мықты болу үшін адамға мынадай төрт шартты бұлжытпай орындау керек. Олар: дене еңбегі, тамақ ішу, уақытты дұрыс пайдалану, шынығу және дем ала білу.

Жазылым.

1-тапсырма.Мәтіннен мына сөздердің антонимін тауып жазыңдар. Найдите и напишите антонимы следующих слов с текста.

Сирек —

Зиян –

Кеш –

Әлсіз –

пж помогите с антонимами из текста *даю 20 баллов!*​

перевод пж ТЫҢДАЛЫМ ОҚылым -тапсырма. Мәтінді тыңда. Релге белiп окындар. Ертеде бір жас жігіт өзінің кедейлігін айтып, әрдайым мұңын шарады екен. Шіркін-ай, менің байлығым көп болса, жаксы емiр сүрер едім. — деп зарлауын қоймапты. Бiр кунi карт тас кашаушы етіп бара жатып, зарлап отырған жігіттің қасына келеді. Саған не болды сонша жы- лап? Сен нағыз бай адам емессің бе? — дейді. Мен баймын ба? — деп жігіт таңғалады. — Ол — қандай байлық? Сенiң көзiң ше? Бiр кезiндi E қаншаға сатар едің? — деп сұрайды қарт. Оның не! — деп шошып кетедi жiгiт кезімді ешкандай б маймын. Ал енді екі қолың мен аяғыңды алтынға айырбастар ма едің? — Жоқ, ешқайсысын да алтынға айырбастамаймын, — дейді жі — Міне, көрдің бе, сен өте бай адамсың. Адамның ен улкен байл дейді карт. Оны ақшаға сатып ала алмайсын мен денсаулығы, Карт осыны айтады да женіне кетеді. -​

СРОЧНО ПОМОГИТЕ ОТДАЮ 35 БАЛЛОВ УМОЛЯЮ ПРОСТО

Мен не үйрендім?
1.Ас-адамға қуат бермейді. дұрыс/жалған
2.С дәрумені цитрус өсімдіктерінде көп мһлшерде болады. дұрыс/жалған
3.Кальций өте пайдалы минерал, ол сүйектің қалыптасуына керек. дұрыс/жалған
4.Тамақ бар жерде дерт тұрмас. дұрыс/жалған.
5.Тазалық ұстану- денсаулықты сақтаудың бір жолы. дұрыс/жалған
6.Тез бұзылатын тағамдар фастфуд өнімдері, алайда оны көп адамдар пайдаланады. Ол уақыт үнемдеу мен еріншектіктің әсері. дұрыс/жалған
7.Газдалған сусын пайдалы. дұрыс/жалған
8 . барды.
. тыңдады.
.тексерді
. қарады.
. ішемін.
көп нүктенің орнына
қажет сөзді қойып жаз.
9.Отбасы дәрігері бүкіл отбасы мүшелерін емдемейді. дұрыс/жалған
10.Кеше таңертең Мұзбелге ккткен жолаушылар
Қалың тұманға кедесіпті. Ұзақ жүріп отырып сүмбіледе ауыл шетіне жетті

—үстеулерді тауып жазыңдар.​

Денсаулыққа пайдалы дәрумендер
Қарамен жазылған сөзді тұрақты тіркеспен алмастыр.
Күнделікті тағамда бұл дәрумен жеткіліксіз болса, көбінесе жүйке жүйесі
зақымданып, көп шаршай береді.
Мәтін
Жүндей түтті
Зығыры қайнау
Қауқары кету
Артқа
Тексеру​

3-тапсырма. Перифразаланған сөйлемдер ішінен мәтін мазмұнына жатпайтын екі ақпаратты анықта: 2 балл
А)Баяғыда бір байдың қолында жалғыз жетім қыз болыпты.
В)Жетім қыз жаңбыр аяқталғанша тоспай жүріп кетті.
С) Ауылда еш үйде шай қайнап,ас піспепті.
Д)Жолаушы жетім қызға батасын бермепті.

Баяғыда байдың қолында бір жетім қыз болыпты. Әке-шешесінен ерте айрылып, жалғыз қалған екен. Жетім қыз байдың отын-суын тасып күн көріпті. Күндердің күнінде сол ауылдың қыздары жиналып, тезек теруге шығыпты. Терген тезектерін буып, арқалап алыпты. Үйлеріне қайтып келе жатқанда жаңбыр құйып кетеді. Қыздар отындарын арқалап үйлеріне қарай жүгіріпті.
Жетім қыз қырық жамау жаман шапанын шешіп алып, отынның үстіне жауып, жаңбырдың басылуын күтіп отырыпты. Алыстан келе жатқан жолаушы мұны көріп, қыздың қасына келеді де:
Шырағым, ана балалар ауылға кетіп қалды ғой. Сен неге қалып қойдың? — деп сұрайды. Сонда қыз:
Барса, бара берсін. Олардың отындары да, киімдері де су болады.
Атты кісі ауылға барса, айтқанындай-ақ елдің отындары су болып, шай қайната алмай отыр екен.
Жәміш деген қыз баланың үйі қайсы? — дейді жолаушы. –Анау жотаның үстіндегі үй, — деп көрсетіп жібереді.
Жолаушы сол үйге барып түседі. Шайы қайнап, тамағы пісіп тұр екен. Мұны көріп отырған қонақ жетім баланы шақырып алып:
-Қызым, сен ақылды бала екенсің, алдыңнан жарылқасын! — деп батасын беріпті.​

5. Мәтiндегi сөйлем мүшелерiнiн калыпты орын тәртiбiнiн және сөз тіркестерінің мағыналық байланысының сақталмау себептерін тү- сiндiрiп, түзетiп жазындар. Халык денсаулығының нашарлауы және демографиялык көрсеткіштердің төмендеуіне әсер ететін себептердің негізгі- сiнiн iшiнде климаттық, әлеуметтік, экономикалык ахуал- дармен катар, экологиялык колайсыздыктар да ерекше орын алады. Казiргi кезде жер шарынын көптеген аймақтарында та- биғатты бүлдіріп, адамның өмір сүруіне төндіретін қауiп зиянды әрекеттер көбейді. Жер үстінде экологиялық тұтас апат аймақтары пайда болды. Өндiрiстi iрi қалаларда, техногендiк елдi коныстарда кор- шаған орта катты ластануда. Осы қоршаған бүлінген ортада адам ағзасына залалды заттар молайды. Кеселдi мундай зат- тар адам өміріне қауіп төндіреді.​