Екі топқа бөлініп, жағдаяттық тапсырманы орындаңдар, Топтарыңа шетелдік қонақ келді. Өз еліңмен, ондағы…

текст:
Теңіз жағасында екі адам жүр. Бірі – Курнос, бірі – Андрей. Кенет ышқынып, жел гулеп кетті. Қамыстар құлап, топырақ борап, дүние алай — дүлей борап кетті. Андрей  бұл сұмдықты көрді: қатты соққан қара дауыл мұзды қақ жарып, ашып жіберді. Сіресіп жатқан мұз алға қарай жылжыды. Теңіз үсті түтігіп кетті. Андрей Курносты жаға қайыққа қарай сүйрей жөнелді. Иван:
—               Есің дұрыс па? – деп айқайлады.
—               Әне, балықшылар ығып барады.
—               Подумаешь! Ықса, барсын!
    Андрей не істерін білмей, сергелеңге түсті. Жанына Жалмұрат жүгіріп келді. Екеуі қайықты суға түсіріп мінді. Жел қайықты ұшырып ала жөнелді. Олар жағадан ұзап кетті. Теңіз үстінің дауылы өте қатты, үйдей толқындар. Жалмұраттың зәресі ұшты. Басы айналды. «Құдай-ай  сақтай көр!» — деп жалбарынды. Андрей қайықты есті.  Мұзда ыққан қайықшыларға жете алмай, өздері адасты. Қараңғы түнде қайықты үлкен сең соқты. Қайық быт-шыт болды. Екеуі мұздың үстінде қалды.
    Ал балықшылар теңізге шыққан соң, жұқа мұз быт-шыт болып жарылды. Олар жан-жаққа ығып кетті. Балықшылардың біреуі суға құлап, үшеуі үсіп өлді. Біреуі шалажансар. Еламан, Кәлен, Мөңке, Дос, Рай ғана қалды.
Таң атты. Дауыл басылды. Бұлар ыққан үлкен мұз шыңға тірелді. Балықшылар: «Қаратүпті  қара! Біз Қаратүптен шығыппыз», — деп шулады. Сақал- мұрты – қырау, беттерін үсік шалған. Осы жерде балықшылар Жалмұрат пен Андрейдің денесін көрді. Өздерін іздеп шыққандарын түсінді. Андрейдің тырнақтары жұлынған. Мұз үсті – қан. Өмір үшін жан аласқан. Жерді тырнағымен тырнаған. Андрей ақкөңіл еді. Промсолда балықшыларға жаны ашитын жалғыз адам еді.
 
​

ТАПСЫРМАНЫҢ МӘТІНІ
Мәтіннің бірінші бөлігінен теңеу сөзді тап.
Бөдене
Қыс. Күн суық. Інім екеуіміз жол жағалап
келеміз. Кенет Шиқ-шиқ еткен дыбыс естілді. Біз
дыбыс шыққан жерге жақындадық. Бұл
қанатымен қар сабалаған жұдырықтай бөдене
екен. Мен оны аяп кеттім. Қойныма тығып, үйге
әкелдім. Оң қанаты сыныпты. Оны таңып
қойдық. Бөдене күн өткен сайын жазыла
бастады.
Көктемге дейін үйде асырадық. Терезеден
сыртқа қыт-қыттап қарай береді. Күн әбден
жылынған соң, оны ұшырып жібердік. Бөдене
бізге алғыс айтып бара жатқандай болды.
Інім екеуміз қол бұлғадық.
​

Әңгімені түсініп оқы.
бірі. Бұл
машылығы,
баттағы ба,
қоқыс сала:
түр-түрге бөл
Ақылды үй
Мына зәулім ғимарат — қаладағы көп тұрғын үйлердің
Бұл үйде Сұңғат тұрады. Біздің үйімізден айыр
шылығы өте көп. Мұнда көп нәрсе өзгеше екен. Әр қа-
стағы балконға ұшатын көліктер келіп қонады. Тіпті
ыс салатын жәшіктер де ақылды. Қоқыстарды өзі-ақ
үрге бөле алады. Келесі таңғалғаным, бұл үйдің
абырғаларында күннен қуат алатын батарея бар. Ал
обесінде жаңбыр суын жинайтын арнайы құбыр
орналасқан. Ол құбырмен жаңбыр суы үйдің астында
орналасқан суқоймасына жиналады. Ол суды тұр-
Еындар киім, ыдыс, көлік жууға, айналадағы ағаш пен
асыл алаңдарды суаруға пайдаланады. Бұл үй, ра-
сында да, ақылды. Айтпақшы, осы биік үйдің төбесінде
саябақ бар дегенге сенесіз бе?​

2-мәтін Белгілі зерттеуші Хайролла Жүзбасовтың пікірінше домбыра сөзі депбұр, «дәлбұра», «дембұра» деген сөздердің тізбегі арқылы жасалған. Тағы бір боткамды этнограф Ерік Кекееn еңбектерінен табуға болады. Ғалымның пікірінше том» деп түюлі жұдырық немесе колдын саласы айтылады. Кейіннен бу түбір ұңданып «домға» айналған, «быра» тіркесі бір нәрсені шерту, тарту, дыбыс шығару деген мағына береді-мыс. Яғнн домбыра сезi коллын саласымен немесе бес саусақпен шекті шерту» деген мағына береді. Домбыраны түрлі жағдайда тартуға бола береді, үйде отырып та, түрегеліп тұрып та, шаладан жатып та ат үстінде де. Бұл айтылғандар, халык аралап жүрген домбырашылар үшін аса керекті жағдай. Халық күйшілерінің ат үстінае прып тартулары, шалқасынан жатып тартулары жайында ел аузында әңгімелер көп. Бірнеше күн бұрын кетіп калып, екі-үш күннен кейін кайтып келіп, үйдің үстінде қалықтап жүрген Топан атты бүркітін түндіктің ашық жерінен көрген Дәулеткерейдің жақсы көрген кыранына арнап шалқасынан жатып тартып шығарған «Топан» күйі арам HHFaЙЫНа rе беретін​

Тапсырма. Мәтін Қан мен тер (романнан үзінді) қалай, тереңге кете ме тайызға шыға ма? Бүгін күн қалай батты, ертең мен Теңіз жайында әңгімелескен керемет әңгіме болатын балықтың бағыты сола ма, жоқ па? Балықшылар бүгін Райдың үйіне жиналды. Олар теңіз жайында, балың жайында әңгімелесіп отырды. Аттылы біреу есік алдына тоқтады. Аттан түсті. Атты байлап, сәлем Кәлен еді. Балықшылар Кәленді таныды. беріп, үйге кірді. Кіріп келген — Балықшы жас жігіт: Аға, отырыңыз! Төрге шығыңыз, — деді. Кален төрге шықпай, төмен отырып: Еламан, саған келдім, дел ойындағысын бірден айтты. Іздеп келдім, — Е, ат ұрлауды қойып, енді балық аулауға шықтың ба? — деді Рай. Балықшылар шошып қалды. Кәлен асықпады. Ол ашуланбай, түн болмаған кісідей жадырап: «Бала ғой», деп жүрсем, ержеткен екенсің, Балықшылар жадырап сала берді. Еламан: — Жарайды, шаруаңды айт! «Саған кісі керек», — дейді ғой. Мені пайшерiк қып алуға қалайсың? Мұз оятын кісі керек пе? Кәсіп — деді. Ал керек. Ендеше мені ал! — Шодырға бар. Билігі сонда. Міне, сөз! Ендігі жерде сендермен бірге жүріп көрейін, — деді. Ертеңінде Еламанға Андрей келді. Сақ бол. Федоров: «Аудың барлығы жарамсыз», – деп жатыр. Ертең сені бар адамыңмен мұз үстіне айдап шығайын деп жатыр. Мұз әлсіз емес пе? Оны мен де айттым. Бірақ Федоров тыңдамайды. Сақ бол! Тек абай- лап сөйлес! — деп кетті Иван. ВСЕ ГЛАГОЛЫ!​

Домбыра аспабы қалай пайда болды? Сөйлемдерді оқиға ретімен орналастыр. Бірде сәті түсіп, бір маралды атып алыпты да, ішек қарынын түгелдей дерлік алып тастапты. Ақсақал бір жөткірініп алып керімсал дауысымен әріден бір әңгімені бастайды. Ертеде бір аңшы жігіт болыпты. Ызыңдаған дыбыс сол ішектен шығып тұрғандығын аңғарады. Аңшы жігіт биік таудағы қалың қарағай арасындағы аңдарды аулап өмір сүріпті. Арада айлар өткенде аңшы жігіт аң атуға ең ұрымтал жер осы еді ғой деп баяғы теңбіл маралды атқан жерге келсе, құлағына ызыңдаған бір дауыс шалынады. Содан тартып көрсе, шынында да қос ішекке тіл біткендей сұңқылдап қоя беріпті. Ішекті үйге алып келіпті де, бір ағашты ойып соған қос ішекті тағад

​

сөйлемді талдау

Ол бұрын ауылда киетін қос етек көйлек, оқалы қамзол, асыл тасты биік сәукелесін тастап, қала сəніне, оның ішінде татар қыз-келіншектерінің киім үлгісіне қарай бейімделе бастаған. Үстіне қос етекті торғын көйлек, кестелі қызыл қатипа қамзол, басына асыл тастары шам нұрына шағылған, ақ жібек кіреукелі, биік сәукеле киген Айжан көзге оқшау көрінеді. Аппақ шатырдай кимешек-шаршысына қылау түспейтін, қызыл күрең қaтипа камзолының екі өңірінде қапсырмалы күміс түймелер үймелеген, екі қолының салалы саусақ- тары алтын жүзіктерге толы Ажардың қазіргі сәні де жұрттан өзгеше. Деме- жанның үстінде қасқыр ішік, түлкі тымақ, саптама етігі бар. Көкжал Барақ күпісін жамылып, қорылдаған қалпы дүниені басына көшіріп жатыр.

Тау іші. Ұшқан құс, жүгірген аңнан өзге тіршілік белгісі
білінбейді. Жаз жәрмеңкесі тарқап, таулы өлкеге қоңыр күз?
қонақтаған. Аспан да, жер де сұп-сұр. Жапырақтар сарғайып,
өсімдік атаулы күзгі ызғырық желге елбеңдей бас ұрып, тәубеге
келген сопыдай күбірлейді. Тек қия жартастарды жарып шық-
қан қайсар қарағайлар ғана өңін бермей, тәкаппар басын тік
ұстап, көкке шаншыла қарап тұр. Сай-саладан құлай ағып
жатқан көк қасқа бұлақтар жаздағыдай шу салып, асып-тас-
пай, салқын сабырмен жуасып қана сырғиды. Бұл – Тарбағатай
сілемдерінің бір-бірімен ұшарласа келіп, күрт көтерілген тұсы.
Нардың жалғыз өркешіндей болып, көзге алыстан шалынады.
(Қабдеш Жұмаділов)

осы мәтін кай стильде жазылған?​

Отбасында туыстармен атап өтілген бір шағын мейрам тура
л туралы әңгімелена пишите мини рассказ пожалуйста​ пожалуйста ребята

СРОЧНОООООО

Мәтіннен алынған сөйлемдерді тиісті баяндауыштармен аяқтап жазыңдар

1)Қазақстан кен қорына.

2)Елімізде кен байлықтары үш топқа.

3)Екінші топты темір, мыс, қорғасын және аотын кен орандары.

4)Кен — жер бетіндегі немесе қойнауындағы минералдық заттардың.

5)Кен орындары жер қыртысында.

6)Қазақстандағы кен орындарын Қаныш Сәтбаев бастаған ғалымдар.

Қажетті баяндауышылар: шоғыры, құрайды, бай, зерттерген, түзіледі, бөлінеді