II. Жазылым. «Уақыт керемет сый»,«Уақыт-қазына», «Уақыт-ақша» деген тақырыптардың бірін таңдап эссе…

Мәтінге тақырып қой /1 балл/

ТЫҢДАЛЫМ

Көшпелі ғұмыр кешкен қазақ халқының ертеден-ақ ежелгі мекені – ауыл болған. Ауыл — адамзаттың өмірге келген жері. Дүниедегі ең құдіретті АНА болса, ауыл да барлық халықтың анасы, тіршіліктің нәрі.

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Ауыл түлесе – қазақ түлейді. Өйткені, ауыл мен қазақ ажырамас ұғымдар. Туған жер – әркімнің қасиетті мекені, талай жанның өмір-бақи тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегінің тү¬бінде сақтайды» деп жазады ол.

Игі жақсының барлығы осы ауылдан шығады емес пе? Ақын-жазушыларымыз да, сазгер, күйшілеріміз де, аты аңызға айналған даналарымыз да сол қарапайым ауылдың қара шаңырағынан шыққан.

Ауылдың үй ішінде өте қызық. Ас ішіп болған соң, ауыл балалары әжелеріне құрт-май жасауға көмектеседі. Аталары болса жылқыларды ерекше күтіп баптайды, таңғы асын іше салып немерелеріне атта отыруды үйретуге ауылдың шетіне барады. Шіркін, қысқы демалыста онда тіпті қызық. Ауылдың артезиан суларынан аққан сырғанақтарда бастауыш сынып оқушылары көңілдерін көтереді. Шанамен сырғанап, қар атысып ойнайды.

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені, ынтымақтың отаны.

1. Мәтінге тақырып қой /1 балл/

________________________________________________________________________________

2. Мәтіндегі ең маңызды 3 тірек сөзді жаз /1 балл/

________________________________________________________________________________

3. Кестедегі ақпараттың дұрыс (+) немесе бұрыс (-) екенін анықта /3 балл/

АқпараттарДұрыс +Бұрыс —

Ауыл барлық халықтың анасы

Көшпелі қазақ халқының мекені – ауыл болмаған

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені болып саналады

​

Үзіндіден бас әріппен жазылуы тиіс күрделі-құрама атауларды белгіле.

Дұрыс жауап саны: 2

Қазақ жазба мұраларының көпшілігі араб әліпбиі арқылы біздің заманымызға жетті. Мысалы, «гулистан бит-турки» «диуани лұғат-ат-түрк», «құтадғу біліг» , «һибат-ул-хақаиқ», т.б. шығармалар.

Қазақ халқының пайдаланған дыбыстық түріне көне түркі жазуы, ұйғыр, араб және А.Байтұрсынұлының төте жазу үлгісі, латын графикасына негізделген, орыс графикасына негізделген қазақ жазуы жатады.

Байырғы түркі бітіг жазуын жасаушылар осы алфавитті түркі тілінің табиғатына соншама дәл үйлестіріп, фонемдер мен аллофондардың айырымдарын дөп басып тапқанына түркітанушылар таңданумен келді.

Көне түркі жазулы ескерткіштердің табылу аймағы үлкен: хакасия, алтай, тува, саян-алтай, енисей, талас, дмитриевск, алта-бай сайы, орхон, қарақорым, тараз, есік, шемонайха, ертіс, қырғызстан қошқар өңірі.

Артқа

Тексеру

​

«Қазақ тілі мен әдебиеті» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
2-нұсқа
Аты-жөні: _______________________________________________

Оқылым
Мәтінді мұқият оқып, тапсырмаларды орындаңыз.

Ертеде хайуандар жылдың басы болуға таласыпты. Сонда жылқы:
— Адам менің күшімді пайдаланады, ақ сүтімді ішеді,мықты қылыма дейін арқан, жіп еседі. Жыл басы мен боламын, — дейді.
         Түйе:
Мен сен көтере алмайтын ауыр жүкті көтеріп, алыс жерлерге барамын. Аш болдым деп арпа, сұлы сұрамаймын. Су табылмаса, шөлде де жүре беремін. Жыл басы болу маған лайық.
  Сиыр айтады:
— Адам егін ексе, менімен егеді, сүтімді ішеді, құрт-май жасайды, жыл басы болу маған лайық.
         Қой айтады:
         -Адам қалың жүнімді алып, киіз басады,жылы киім тігеді, арқан еседі. Сүтімнен құрт-май алады.
         Ит айтады:
         — Мен болмасам, сендерді не ұрлап, не қасқыр жеп тауысар еді.
         Тауық айтады:
         — Мен болмасам, кісі ерте жұмысына бармай, ұйықтап қалар еді.
         Тышқан не айтарын білмей тұрады да, қулық ойлап, жиылғандарға айтады:
         — Бұл таластан ешнәрсе өнбес, жылды кім бұрын көрсе, сол жыл басы болсын.
         Өзгелері тышқанның сөзін қостайды. Біраздан соң тышқан жорғалап, түйенің өркешіне шығып отырады.
         Сонан соң жылды бәрінен бұрын тышқан көріп, хабар беріп, жыл басы болыпты. Түйе бойына сеніп құр қалыпты.

Мәтін мазмұнына сай ат қойыңыз. __________________________________________
[1]
Мәтіннен сын есімдерді тауып жазыңыз.
[3]
____________________________________________________________________

Берілген сұрақтарға мәтін мазмұны бойынша жауап жазыңыз.

1. Хайуандар неге таласады?
_______________________________________________________________________[1]
2. Жылдың басы не болыпты?
_______________________________________________________________________[1]

4. Мәтін бойынша оқиғалардың ретін ажыратыңыз.
I Хайуандар жылдың басы болуға таласыпты
II. Жыл басы тышқан болады.
IІІ.Тышқан қулық ойлайды.
I, ,ІІІ, IІ
ІІІ, II, І
I,ІІІ, ІІ
[1]

Жазылым

Берілген суреттерді қолдана отырып, басқа қалада тұратын досыңызға хайуанаттар бағына жасаған саяхатыңыз туралы хат жазыңыз. Хаттың құрылымын сақтаңыз (50-55 сөз).

_____________________________________________________________________________
[8]
​

Мысалы:

1-жақ – Біздің аға+лар+ымыз

2-жақ – Сендердің аға+лар+ың

2-жақ с.т. – Сіздердің аға+лар+ыңыз

3-жақ – Олардың аға+лар+ы

1-жақ – Біздің үйлеріміз

2-жақ – Сендердің үйлерің

2-жақ с.т. – Сіздердің үйлеріңіз

3-жақ – Олардың үйлері

1-тапсырма: жұмыс, әже сөздерін тәуелде үлгі бойынша тәуелде (просклоняй по образцу выше слова жұмыс, әже).

1-жақ – Біздің жұмыс., әже.

2-жақ – Сендердің жұмыс., әже.

2-жақ с.т. – Сіздердің жұмыс., әже.

3-жақ – Олардың жұмыс., әже.

ЖАЗЫЛЫМ. АЙТЫЛЫМ 2 -тапсырма. Канатты сөздерді жаз. Осы сөздердің бірін тақырып ретінде алып, ой бөлісіңдер. Инемен құдық қазғандай киын да күрделі, орасан кажыр-қайрат пен ерік-жiгердi талап ететiн бiлiмсiз емiр тұл. Денсаулықты бірінші кезекте адамның өзі қалыптастыруы керек. — Бул дуниеде бiздiң бiр ғана Отанымыз бар, ол — тәуелсіз Қазақстан. Жердiң де, елдің де иесi өзiң екенiндi ұмытпа! Ойбөліске қойылатын талаптар: ● ● ● — тақырыптан ауытқымау; регламент сақтау; сөз әдебін сақтау; — — тіл сауаттылығы; — — Н.Ә. Назарбаевтың қанатты сөздерін қолдану; өзіндік ойы мен көзқарастарын жүйелі жеткізу.​

ПОМОГИТЕ ПОЖАЛУЙСТА

7-сабақ Кел, балалар, оқылық!

Жаңа сөздер

ықылас — внимание; желание

шырақ — луч, свет

ескерткіш — памятник

Етістіктер

Оқылық — учиться

Сөйлемді жаңа сөздермен толықтыр

Мен сабакты

Әрқашан.

Ыбырайға арнап.

Жағылар — разжется

Табылар- найдется

.пен тындаймын.

.ымыз сөнбесін.

.орнатты.

8-сабақ Бауыржан — батыр

Жаңа сөздер

балуан — борец

батыр — герой

жазушы — писатель

тану — признать, узнать

Етістіктер

Танимыз — знаем

Жазған — писал

Шығарған-сочинял

Қатысқан — участвовал

Жаңа сөздерге көптік жалғауларын жалғап жазыңыз.

-лар, -лер, -дар, -дер, -тар, -тер

Батыр.

9-сабақ Қазақтың қаһарман ұлы

Балуан.

Жаңа сөздер

қаһарман — герой

ою — орнамет

.Жазушы.

Етістіктер

Сатпа-не предавай (не

продай)

қорқақ -трус

Жаңа сөздермен сөйлем құрастыр

Өлтіреді-убивает

Күймейсің — не обажешься

1.

2.

1.Тасымалдауға келмейтін сөзді анықтаңыз.
1. Пырақ.
2. Құрақ.
3. Орта.
4. Орақ.
5. Жырақ.
2. Қазақ тіліне тән дыбыстардың санын анықтаңыз.
1. 7. 2. 5. 3. 8. 4. 9. 5. 6.
3.Тура мағыналы сөзді табыңыз.
1.Құлақ етін жеді.
2.Құлағым ауырып жүр.
3.Құлақ салды.
4.Ақпа құлаққа айтсаң, ағып кетеді.
5.Баспасөз – қоғамның құлағы, тілі.

4. Қазақстанда ауа температурасы 1936жыл мен салыстырғанда 2005 жылы қайткен?
1. Төмендеген
2. Сол қалпында
3. Жоғарлаған
4. Өзгермеген
5. Қатесіз жазылған сөйлемді анықта.
1. Қазақстанның климаты бен табиғаті әр алуан
2 Еліміздің 75% аумағи экологиялік өзгеріске үшіраған
3. Абай жас ұрпаққа көп көңіл бөлді.
4. Табысты адамтар таңертең ерте тұрамын.

6. Сілтеу есімдігінің тәуелденген түрін көрсетіңіз.
1.Олар, менмін.
2.Кетір, оқыт.
3.Ақшыл, сенсің.
4.Соныңыз, мынауыңыз.
5.Оған, маған.
7. Көмекші есімді табыңыз.
1.Ауылдың жаны терең сай.
2.Түркі қалаларында сауда-саттық пен қол өнері дамыған.
3.Бір жарлы шал есегіне мініп, жол жүріп келе жатыпты.
4.Қасымның үйі таудағы отарда тұратын.
5.Ертең ол Қарқаралы қаласына жүрмек.

8.Ұяң дауыссыздан басталған қатарды табыңыз.
1.Түйменің инесіз күні жоқ.
2.Жол азабы – көр азабы.
3.Шам жарығы түбіне түспейді.
4.Ерінген екі істейді.
5.Әділдікке жығылмайтын адам жоқ.
9. Жіктік жалғауының екінші жағында тұрған зат есімді табыңыз.
1.Жиенсің.
2.Студентпіз.
3.Баласын.
4.Келгенбіз.
5.Адаммын.
10.Қатаңға аяқталған сөздердің соңғы дыбысын өзгертетін қосымшаны табыңыз.
1.Көптік жалғауы.
2Тәуелдік жалғауы.
3.Септік жалғауы.
4.Жіктік жалғауы.
5.Сөз тудыратын жұрнақтар.
11. «Қоян» сөзінің құрамында қанша дыбыс, қанша әріп барын анықтаңыз.
1. 5 дыбыс, 4 әріп.
2. 5 дыбыс, 5 әріп.
3. 4 дыбыс, 4 әріп.
4. 4 дыбыс, 5 әріп.
5. 6 дыбыс, 4 әріп.
12. «Ы» дыбысына тән сипаттаманы табыңыз.
1. Жіңішке, еріндік, қысаң.
2. Жуан, езулік, қысаң.
3. Жуан, езулік, ашық.
4. Жіңішке, езулік, қысаң.
5. Жуан, еріндік, ашық.
​

Жазылым . Төменде берілген тақырыптардың бірін таңдап, сан есiмдердi колдана отырып эссе жазыныз (60-80 сөз). [10]
1.Аңыз патшайым
2.Алтын адам
3.Кітап-бағалы сыйлық​

1. Табиғат — . байлығымыз.

2. Барыс . жерді мекендейді?

3. Табиғатты қорғау — . адамның борышы.

4. . қорықта су құстары мекендейді.

5. . Қазақстанның қай жерінде тұрасың?

6. Зайсан көлінде . балық түрлері бар.

Тиісті сөздер: қай, біздің, сен, әрбір, бірнеше, бұл.

соотнестите предложение и слова пожалуйста. СРОЧНО!ДАЮ 70 БАЛЛОВ

Дескриптор:
1. Екі тақырыптың бірі, таңдап, эссе
жазады — 1;
2. Эссе тақырыбын аша алады — 1;
3. Құрылымын сақлайды — 1;
4. Жазылым жұмысында тақырыптан
ауытқымайды — А;
5. Абзац түрлерін жүйелі құрастырады
— 1;
6. Көркемдегіш құралдарды, көнерген
сөз, эвфемизм, дисфемич, табу
сөздерді орынды қолданады
7. Келісу-келіспеу себептерін жазад
1;
8. Өз ойын жүйелі жеткізеді — 1. эсе пжжжж​