С. Мұқанов «Саятшы Ораз» әңгімесі. 2-сабақ Мәтінге сәйкес ақиқат/жалған ақпаратты анықта. 1. Әлемде…

2. Мәтінді оқы. ТАЛАП Кеше мәшинемен аулаға теңіздің ақ қиыршық қиы тыр. Балалар кешеден бері мәз-мейрам. Шымыр денелі, кішкентай Нұрталап. Таудай құмның бауырын- пысығы — да екі ғарыш кемесі тұр. Біреуінде «Сұңқар», екіншісінде «Аққу» деген жазу бар. Кемелердің бүйірлері күнге па- ғылысып, жарқ-жұрқ етеді. Нұрталап Қаматов қайсың? деп сұрады арнаулы ба- қылау аппаратында отырған Задагүл. — Мен. – деді үстіне ғарышкер киімін киген өткір кезді қара бала. Дәрігер ғарышкердің жүрегін тыңдап, тынысын байкады. Сонан соң ауланың ортасындағы әткеншекке айналдырып сынады. Нұрталап сыннан бөгетсіз өтті. Жарайсың. деді Задагүл. болса да, төтеп бере аласың. Нұрталап дәрігердің ақыл-кеңесіне дән риза. Екі езуі екі құлағында. Масаттанып тұр. Достарымен қоштасқан соң ғарыш кемесіне мінуге оңтайланып еді, «Нұрталап!» деген дауыс естілді. Ол жалт бұрылып: — Ау! Мен мұндамын! – деді. Апасы балконнан қарап тұр екен. Мектепке баратын уақытың болып қалды. Үйге кір. Жуын. Тамақтан. Бол, тезірек! Нұрталап шешесінің шақырғанына қынжылып, кабар шытты. Мұны байқаған Задагүл: Жарайды, бүгін демал! Ертең міндетті түрде ұшасың! — деді. Нұрталаптың жүзінен қуаныш сәулесі жарқ ете қалды. ce Ос Сағындық Турдалиева •

Мәтінге жоспар құрып, мазмұндама жаз.

ЖОСПАР 1.төгілген қиыршық құм
2.құмнан жасалған ғарыш кемесі
3. Ұшу үшін арнайы сынақ жүргізуші​

Мәтінге ат қойып, ондағы негізгі ойды анықтаңыз. Мәтінге сәйкес кіріспе, негізгі және қорытынды бөлімнен тұратын карапайым жоспар құрыңыз.

Халкымызда «Адам көркі – шүберек» деген макал бар. Аталы сөздің астарына үңілсек, жан сұлулығын тәннің сұлулығы толыктыра түсетінін меңзейтіндей. Үстіңіздегі киім тал бойыңызға жарасып, ажарыңызды аша түссе тамаша емес пе!

Мәтінге тақырып қой /1 балл/

ТЫҢДАЛЫМ

Көшпелі ғұмыр кешкен қазақ халқының ертеден-ақ ежелгі мекені – ауыл болған. Ауыл — адамзаттың өмірге келген жері. Дүниедегі ең құдіретті АНА болса, ауыл да барлық халықтың анасы, тіршіліктің нәрі.

Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев: «Ауыл түлесе – қазақ түлейді. Өйткені, ауыл мен қазақ ажырамас ұғымдар. Туған жер – әркімнің қасиетті мекені, талай жанның өмір-бақи тұратын өлкесі. Оны қайда жүрсе де жүрегінің тү¬бінде сақтайды» деп жазады ол.

Игі жақсының барлығы осы ауылдан шығады емес пе? Ақын-жазушыларымыз да, сазгер, күйшілеріміз де, аты аңызға айналған даналарымыз да сол қарапайым ауылдың қара шаңырағынан шыққан.

Ауылдың үй ішінде өте қызық. Ас ішіп болған соң, ауыл балалары әжелеріне құрт-май жасауға көмектеседі. Аталары болса жылқыларды ерекше күтіп баптайды, таңғы асын іше салып немерелеріне атта отыруды үйретуге ауылдың шетіне барады. Шіркін, қысқы демалыста онда тіпті қызық. Ауылдың артезиан суларынан аққан сырғанақтарда бастауыш сынып оқушылары көңілдерін көтереді. Шанамен сырғанап, қар атысып ойнайды.

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені, ынтымақтың отаны.

1. Мәтінге тақырып қой /1 балл/

________________________________________________________________________________

2. Мәтіндегі ең маңызды 3 тірек сөзді жаз /1 балл/

________________________________________________________________________________

3. Кестедегі ақпараттың дұрыс (+) немесе бұрыс (-) екенін анықта /3 балл/

АқпараттарДұрыс +Бұрыс —

Ауыл барлық халықтың анасы

Көшпелі қазақ халқының мекені – ауыл болмаған

Ауыл – ырыс-береке мен мерекенің құт мекені болып саналады

​

1. Мәтін мазмұнына сай 2 шын 1 балл
ақпаратты табыңыз. 2
жауапты белгілеңіз
Орал қаласы 900 шаршы
шақырымнан астам жер көлемін
алып жатыр.
Жайық өзенінің бойында
орналасқан
Қала тұрғындарының тыныс-
тіршілігі баяу жүріп жатыр.
(
Жергілікті халық бос уақытын
қызықты өткізеді​

20. Оқы.
Бұл дүниеде туған жердің жусанынан артық ештеңе
жоқ. Бейбарыс сұлтан қартайған шағында дала кезіп, се
руендеп жүріп, көзі бір түп жусанға түседі. Жұлып алып,
иіскейді.
Кенет көз алдына еміс-еміс елес болып қалған туған
жері елестейді. Бір ыстық сағыныш жүрегіне толады.
Көзінен жас парлайды. Жусанды екі алақанымен қысып,
бетіне басып тұрып қалады. Сөйтіп, әлгі бір уыс жусанды
бойтұмарының ішіне салып алады. Елін сағынған сайын
иіскеп, мауқын басады.
А. Қыстаубайқызы
• Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықта.
• Мәтін сөйлемдеріндегі етістіктерді тап. Олардың мәтіндегі рөлі
қандай?​

9. Мәтінді оқы. Мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықта.
Қожанасыр досының үйіне келсе, ол үйін тазалап жатыр
екен. Қожанасыр одан:
Е, достым, не істеп жатырсың? — деп сұрайды.
— Ә, Қожа, мынау ескірген киім, қағаз, кітап – бәрін өр-
тейін деп жатыр едім, – дейді досы.
Қой, достым! Киім ескіргенімен, кітап ескірмейді.
Кітаптың сырты ескіргенімен, ішіндегі ақыл сөзі ескірмей-
ді, — депті сонда Қожанасыр.
«Қожанасыр әңгімелерінен»
• Мәтінге екі ат қой: бірі — тақырыптың қысқаша атауы, екіншісі
негізгі ойдың қысқаша атауы болсын,
• Негізгі ой берілген бөлікті тауып жаз.​

51
5сы. БЖБ- только для.
Орылым
1 Метiндi мүют оқып, төменде берілген тапсырмаларды
орындаңыз
ва могілдір түсті Туымыз бірлік пен аман-есендікті
білдіреді Тудың ортасындағы саулесін шашқан алтын күн
таштық пен байлықтың белгі
Қазақ халқы ерте заманнан бері қыранды «киелі, қасиетті
құс» деп есептеген. Тудың сабышма хоттық ою-өрнек салынған
Мемлекеттік әнұранның авторы-Шәмші Қалдаяқов, сөзін
жазгандар Жұмекен Нәжімеденов, Нұрсұлтан Назарбаев.
«Менің Қазақстаным» әні Қазақстан Республикасының Әнұраны
ретінде 2006 жылы 10 қаңтарда Елбасын ұлықтау реодмінде
алғаш рет орындалды.
1. Мәтін не туралы, мәтінге ат қойыңыз,
(1балл)
2. Мотінде берілген сөздердің синонимін тауып,
Ту-
Бойлық,-
(46ann) )
Елбасы,-
Anfaui
3. Берілген сұрақтарға толық жане қысқа жауап беріңіз.
Мемлекеттік әнұранның авторы кім?
Толық жауап
Қысқа жауал
(1балл)
Туымыздың түсі нені білдіреді?
Толық жауап:
Қысқа жауап:
(1балл)​

56. Мәтінді оқы.
Ол —
кішкентай бала. Мұнда алыстан, қаладан келді.
Жергілікті бала Кәрім дөрекі, тентек. Балалар одан
қорқады. Кінәсін айтпайды.
Кішкентай бала қорықпай, оны батыл әшкереледі.
Мен қорықпадым. Ұжым бір тентекке соққы бере ала-
ды ғой. Мені оған ұрғызып қоя ма. деді ол.
Тентек жеңілді. Кішкентай бала дұрыс істеді. Досқа
адалдықпен көмектеспей, оның кемшілігін бетіне айтпай,
адам дұрыс тәрбиеленбейді. «Ауруын жасырған өледі» дейді
халық.
Мұқан Иманжанов
• Мәтіндегі сөйлемдердің қайсысы жай сөйлем, қайсысы құрмалас
сөйлем екенін айт. Құрмалас сөйлемнің жай сөйлемнен өзгешелігін
түсіндір.
• Құрмалас сөйлемдерді теріп жаз.
осо​

Мәтінге ат қойыңыз. Мәтін мазмұны бойынша үш сұрақ құрастырыңыз.
(к тексту составить 3 вопроса)

Бір жігіт өзін оқытқан ұстазын көріп, оған өзінің кедей екенін айтады. Ұстазы оған таңданады: «Сен маған қолыңды мың сомға сатшы» — дейді. Жігіт он мың сомға да сатпайтынын айтады. Ұстазы одан көзін, құлақтарын, аяқтарын қанша сомға сататынын сұрайды. Жігіт оларды да сатпайтынын айтады. Ұстазы оған осынша байлық иесі екенін, яғни бай екенін айтып, жұмыс істеу керек деп кеңес беріпті.

Заренее спасибо!

Мәтіннен 3 етістікті бұйрық рай тұлғасына қойып жазыңыз

Қазақ халқының негізгі кәсібі мал шаруашылық болған. Қазақ өзінің малын қой, ешкі, жылқы, түйе, сиыр деп төрт түлікке бөлген. Осы төрт түлік малдың әрқайсысын шаруалар барынша өнімді, орынды пайдалана білген. Мал бағудың өзіндік әдістерін, малды күтіп — баптаудың тәсілдерін жете меңгерген. Жайылымдарды жыл мезгілінің төрт мезгіліне байланысты тиімді пайдаланып, көшіп — қонып отырған. Жайылымдар қыстау, көктеу, жайлау, күзеу деп аталған.

Қазақ халқы егіншілікпен де айналысқан. Оңтүстік өңірде ежелгі Сауран, Тараз, Отырар қалаларының маңайында ескі арықтардың ізі сақталған.Егінші қазақтың ертеден өсірген дақылдары – тары, күріш, жүгері, арпа, сұлы. Сонымен бірге бау-бақша да еккен.